Η διαδικασία της αιμόστασης περιλαμβάνει πολλά βήματα και την εύρυθμη λειτουργία μιας μεγάλης ποικιλίας από παράγοντες πήξης και άλλες ουσίες. Ο χρόνος μερικής θρομβοπλαστίνης, που ονομάζεται και μερικός χρόνος προθρομβίνης (ΡΤΤ - Partial Thromboplastin Time) και ο χρόνος ενεργοποιημένης μερικής θρομβοπλαστίνης (aΡΤΤ - activated Partial Thromboplastin Time) χρησιμοποιείται για να αξιολογηθεί πόσο καλά λειτουργεί η διαδικασία της πήξης του αίματος.
Μερική θρομβοπλαστίνη ονομάζεται η θρομβοπλαστίνη εκείνη που δεν έχει την ικανότητα να επιφέρει θρόμβωση στο πλάσμα αιμορροφιλικού (π.χ. τα εκπλυμένα αιμοπετάλια).
Ο μερικός χρόνος προθρομβίνης (ΡΤΤ) περιλαμβάνει τη μέτρηση του χρόνου που χρειάζεται για να σχηματισθεί ένας θρόμβος σε ένα δείγμα πλάσματος στο οποίο προστίθεται ασβέστιο (Ca++) και μερική θρομβοπλαστίνη. Αν προστίθενται διάφορες χημικές ουσίες για την τυποποίηση και την επιτάχυνση της δοκιμασίας, το αποτέλεσμα αναφέρεται ως χρόνος ενεργοποιημένης μερικής θρομβοπλαστίνης ή aΡΤΤ. Το αποτέλεσμα συγκρινόμενο με φυσιολογικό πλάσμα («μάρτυρα») θεωρείται φυσιολογικό αν ο εξεταζόμενος χρόνος είναι κατά 5 δευτερόλεπτα κοντά στο χρόνο του μάρτυρα. Υπόνοιες για υπάρχουσα ανωμαλία αρχίζουν να δημιουργούνται όταν ο χρόνος υπερβαίνει εκείνον του μάρτυρα κατά 10-20 δευτερόλεπτα. Χρόνος μεγαλύτερος κατά 20 δευτερόλεπτα και πάνω είναι σαφής ένδειξη παθολογικής κατάστασης. Σημειώνεται ότι, σε ελαφριές διαταραχές, καθώς και σε μείωση του αριθμού ή σε δυσλειτουργία των αιμοπεταλίων, ο ΡΤΤ είναι φυσιολογικός.[/block]
Σχηματική αναπαράσταση μέτρησης χρόνου ενεργοποιημένης μερικής θρομβοπλαστίνης (aPTT) Η εξέταση είναι χρήσιμη για την ανίχνευση διαταραχών της πήξης του αίματος που προκαλούνται είτε από ανεπάρκεια είτε από ελαττωματική λειτουργία των παραγόντων της πήξης που συνθέτουν το ενδογενές σύστημα. Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν τους Ι, ΙΙ, V, VIII, IX, Χ, XI, και XII. Φυσιολογικές τιμές aΡΤΤ μπορεί να αντικατοπτρίζουν μια φυσιολογική λειτουργία πήξης του αίματος, αλλά μέτριες ελλείψεις ενός μόνον παράγοντα πήξης, μπορεί να υπάρχουν. Η μείωση ενός μόνον παράγοντα πήξης δεν αντανακλάται στην τιμή του aΡΤΤ, παρά μόνον όταν η μείωση φτάσει στο 30% - 40% της φυσιολογικής του δράσης.
Ο χρόνος μερικής θρομβοπλαστίνης χρησιμοποιείται επίσης για την παρακολούθηση της θεραπείας με ηπαρίνη. Η ηπαρίνη αδρανοποιεί την προθρομβίνη και εμποδίζει το σχηματισμό της θρομβοπλαστίνης. Έτσι, σε συνθήκες στις οποίες είναι απαραίτητη η πρόληψη σχηματισμού θρόμβου, δίδεται ηπαρίνη συνήθως με τη μορφή της συνεχούς ενδοφλέβιας έγχυσης ώστε τα θεραπευτικά επίπεδα που παρακολουθούνται μέσω του PTT να είναι 1,5 έως 2,5 φορές την τιμή ελέγχου. Είναι σημαντικό η απόκριση του ασθενούς σε αυτή την αντιπηκτική θεραπεία να είναι η κατάλληλη, δηλαδή αρκετή για την πρόληψη σχηματισμού θρόμβου, αλλά όχι τόσο μεγάλη που να προκαλεί αυτόματη αιμορραγία (στην περίπτωση αυτή το αντίδοτο είναι η θεϊκή πρωταμίνη 1 mg για κάθε 100 μονάδες ηπαρίνης).
Φυσιολογικές τιμές:
- aΡΤΤ: 25-35 δευτερόλεπτα.
- PTT: 60-90 δευτερόλεπτα.
- Θεραπευτικά επίπεδα αντιπηκτικής θεραπείας: 1,5-2,5 φορές την τιμή ελέγχου που αναφέρεται από το εργαστήριο.
Πιθανές ερμηνείες παθολογικών τιμών:
Αυξημένες τιμές παρατηρούνται σε:
- Ρήξη του πλακούντα
- Ανινωδογοναιμία.
- Μετάγγιση αυτόλογου αίματος.
- Αιμορραγικές διαταραχές.
- Καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις.
- Κίρρωση ήπατος.
- Διάχυτη ενδαγγειακή πήξη.
- Δυσινωδογοναιμία.
- Ανεπάρκεια του παράγοντα XII.
- Αιμοκάθαρση.
- Αιμορροφιλία Α (ανεπάρκεια του παράγοντα VIII).
- Αιμορροφιλία Β (ανεπάρκεια του παράγοντα IX).
- θεραπεία με ηπαρίνη.
- Υποπροθρομβιναιμία.
- Ηπατική νόσο.
- Δυσαπορρόφηση.
- Έλλειψη βιταμίνης Κ.
- Νόσος von Willebrand.
Μειωμένες τιμές παρατηρούνται σε:
- Οξεία αιμορραγία.
- Προχωρημένα στάδια καρκίνου.
- Υπερπηκτικότητα.
- Αρχικά στάδια της διάχυτης ενδαγγειακής πήξης.
Παράγοντες που συμβάλουν σε μη φυσιολογικές τιμές:
- Η αιμόλυση του δείγματος αίματος μπορεί να τροποποιήσει τα αποτελέσματα των δοκιμών.
- Η παρουσία του αντιπηκτικού του λύκου μπορεί να αυξήσει τις τιμές του aPTT.
- Τα υψηλά ή τα χαμηλά επίπεδα του αιματοκρίτη μπορούν να επηρεάσουν τα αποτελέσματα της εξέτασης λόγω της επίδρασης στη συγκέντρωση του κιτρικού.
- Φάρμακα τα οποία μπορούν να αυξήσουν τα επίπεδα του aPTT: αντιβιοτικά, ασπαραγινάση, ασπιρίνη, χολεστυραμίνη, κυκλοφωσφαμίδη, ενοξαπαρίνη, κινίνη, θρομβολυτικά, κουμαρινικά αντιπηκτικά.
Αυτόματη αιμορραγία που εμφανίζεται ως ρινορραγία, αιμορραγία των ούλων, πόνο χαμηλά στην πλάτη από πιθανή οπισθοπεριτοναϊκή αιμορραγία, πόνο στις αρθρώσεις από πιθανό αίμαρθρο, μώλωπες, πετέχειες, αιματουρία, ή μέλαινα, μπορεί να συμβεί στην περίπτωση αύξησης του χρόνου aΡΤΤ >100 δευτερόλεπτα.
Πηγή:
- McGraw-Hill’s Manual of Laboratory & Diagnostic Tests - Partial Thromboplastin Time (PTT, Activated Partial Thromboplastin Time [APTT]).
- Θωμάς Πρωτόπαππας - Εγχειρίδιο Εργαστηριακής διάγνωσης.