Η διαδικασία της αιμόστασης περιλαμβάνει πολλά βήματα και την εύρυθμη λειτουργία μιας μεγάλης ποικιλίας από παράγοντες πήξης και άλλες ουσίες. Ο χρόνος προθρομβίνης (Prothrombin Time, Pro Time, ΡΤ, INR) χρησιμοποιείται για να εκτιμήσει πόσο καλά λειτουργεί η διαδικασία πήξης.
|
Η προθρομβίνη είναι πρωτεάση της σερίνης, εξαρτώμενη από τη βιταμίνη Κ και παραγόμενη στο ήπαρ. Η προθρομβίνη παίρνει μέρος στην τελική κοινή οδό της πήξης ως το υπόστρωμα για το ενζυμικό σύμπλοκο της προθρομβινάσης. Η ενεργοποίηση της εξωγενούς οδού του συστήματος πήξης αρχίζει in vivo με την απελευθέρωση ιστικής θρομβοπλαστίνης ως αποτέλεσμα ιστικού τραύματος. Η ιστική θρομβοπλαστίνη (σύμπλοκο ιστικού παράγοντα γλυκοζυλιωμένης μεμβρανικής πρωτεΐνης και αρνητικά φορτισμένων φωσφολιπιδίων) ενεργοποιεί τον παράγοντα VII. Ο ενεργοποιημένος παράγοντας VII (VIIa) στη συνέχεια ενεργοποιεί από τη μία απ’ ευθείας τον παράγοντα Χ, που με τη σειρά του μετατρέπει την προθρομβίνη σε θρομβίνη, και από την άλλη την ενδογενή οδό της πήξης ενεργοποιώντας τον παράγοντα ΙΧ. Η θρομβίνη μετατρέπει στη συνέχεια το ινωδογόνο σε ινική. Ο χρόνος προθρομβίνης αποτελεί μέτρο όλων των παραγόντων του εξωγενούς συστήματος πήξης και είναι ο χρόνος που μεσολαβεί από τη στιγμή που θα προστεθούν σε ένα δείγμα πλάσματος ιόντα ασβεστίου (Ca++) και θρομβοπλαστίνη μέχρι να σχηματιστεί εμφανής θρόμβος. Η ανεπάρκεια προθρομβίνης προκαλεί παρατεταμένο χρόνο προθρομβίνης (ΡΤ) και χρόνο μερικής θρομβοπλαστίνης (ΡΤΤ). Η ανεπάρκεια προθρομβίνης μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγική διάθεση. Η προθρομβίνη είναι ένας από τους τελευταίους εξαρτώμενους από την βιταμίνη Κ παράγοντες της πήξης που ελαττώνεται μετά τη θεραπευτική αγωγή με βαρφαρίνη και ένας από τους τελευταίους που επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα μετά τη διακοπή της θεραπείας, συνήθως μετά από 3- 5 ημέρες. Για να είναι συγκρίσιμα τα αποτελέσματα PT μεταξύ των διαφόρων εργαστηρίων, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συνιστά τη χρήση του International Normalized Ratio (INR) (INR = [PT ασθενούς ÷ PT μάρτυρα]). Τα περισσότερα εργαστήρια αναφέρουν και τον PT και το INR. |
Η εξέταση είναι χρήσιμη για την ανίχνευση διαταραχών της πήξης του αίματος που προκαλείται είτε από ανεπάρκεια ή από ελαττωματική λειτουργία των παραγόντων της πήξης που συνθέτουν το εξωγενές σύστημα. Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν το ινωδογόνο (παράγοντας Ι), την προθρομβίνη (παράγοντας ΙΙ) και τους παράγοντες V, VII, και Χ. Εάν το αίμα του ασθενούς είναι ανεπαρκές σε έναν από αυτούς τους παράγοντες, ο ΡΤ του ασθενούς σε δευτερόλεπτα θα είναι υψηλότερο από τον ΡΤ του μάρτυρα σε δευτερόλεπτα.
Σχηματική αναπαράσταση μέτρησης του χρόνου προθρομβίνης (PT) Ο χρόνος προθρομβίνης χρησιμοποιείται επίσης για την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας της αντιπηκτικής θεραπείας με βαρφαρίνη (κουμαρινικά αντιπηκτικά) αφού το φάρμακο παρεμβαίνει στην παραγωγή των παραγόντων πήξεως εξαρτώμενους από τη βιταμίνη Κ, όπως είναι η προθρομβίνη.
Η διατήρηση ενός INR μεταξύ 2,0 – 3,0 (ήπια αντιπηκτική αγωγή) συνιστάται για προφύλαξη και θεραπεία της φλεβικής θρόμβωσης και των θρομβοεμβολικών επιπλοκών που συνδέονται με κολπική μαρμαρυγή, στην πνευμονική εμβολή, για την προφύλαξη από συστηματικές εμβολές μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου καθώς και για βιοπροσθετικές καρδιακές βαλβίδες. Ένα υψηλότερο INR 2,5 – 3,5 (εντατική αντιπηκτική αγωγή) συνιστάται σε αντικατάσταση καρδιακής βαλβίδας με μηχανική βαλβίδα και στο αντιφωσφολιπιδαιμικό σύνδρομο.
Η συχνότητα διενέργειας της εξέτασης για να επιτευχθεί και να διατηρηθεί το συνιστώμενο επίπεδο INR, βασίζεται στην κλινική κατάσταση του ασθενούς. Στην περίπτωση υπερδοσολογίας βαρφαρίνης με επακόλουθη αιμορραγία, το αντίδοτο είναι η βιταμίνη Κ, η οποία αντιστρέφει την δράση της βαρφαρίνης σε 12 έως 24 ώρες.
Φυσιολογικές τιμές:
Φυσιολογικό θεωρείται το πλάσμα εκείνο που με χρόνο «μάρτυρα» τα 12 δευτερόλεπτα, σχηματίζει θρόμβο μέσα σε 12- 14 δευτερόλεπτα (ποσοστό 80-100% ή International Normalized Ratio - INR - από 1 μέχρι 1,2).
Πιθανές ερμηνείες παθολογικών τιμών:
Αυξημένες τιμές παρατηρούνται σε:
- Οξεία λευχαιμία.
- Παρουσία αντιφωσφολιπιδικών αντισωμάτων.
- Διαταραχή της απορρόφησης των λιπιδίων στο έντερο (αποφρακτικός ίκτερος, κολίτιδα, χρόνια διάρροια, συρίγγια, στεατόρροια, κοιλιοκάκη).
- Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια.
- Χρόνια παγκρεατίτιδα.
- Διάχυτη ενδαγγειακή πήξη (DIC).
- Ανεπάρκεια των παραγόντων (Ι, ΙΙ,V, VII,X) του μηχανισμού πήξης.
- Υποϊνωδογοναιμία.
- Βαριά ηπατική βλάβη (κίρρωση, ηπατίτιδα, δηλητηριάσεις).
- Δυσαπορρόφηση.
- Από του στόματος αντιπηκτική αγωγή (κουμαρινικά αντιπηκτικά).
- Καρκίνο του παγκρέατος.
- Διάφορα φάρμακα (σαλικυλικά).
- Σύνδρομο τοξικού σοκ.
- Υπερβιταμίνωση A.
- Έλλειψη βιταμίνης Κ - Ανεπαρκής πρόσληψη βιταμίνης Κ (αιμορραγική νόσος νεογνών).
| Ενδείξεις και συστάσεις των θεραπευτικών ορίων της από του στόματος αντιπηκτικής αγωγής | ||
| Ενδείξεις | INR | |
| 1 | Προφύλαξη ή θεραπεία φλεβικής θρομβοεμβολικής νόσου | 2,0-3,0 |
| 2 | Πρόληψη συστηματικής εμβολής | 2,0-3,0 |
| 3 | Κολπική μαρμαρυγή | 2,0-3,0 |
| 4 | Ιστικές καρδιακές βαλβίδες | 2,0-3,0 |
| 5 | Βαλβιδοπάθειες | 2,0-3,0 |
| 6 | Μεταλλικές προσθετικές καρδιακές βαλβίδες | 2,5-3,5 |
| 7 | Μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου | 2,5-3,5 |
| 8 | Υποτροπιάζουσες συστηματικές εμβολές υπό από του στόματος αντιπηκτική αγωγή | 2,5-3,5 |
Παράγοντες που συμβάλουν σε μη φυσιολογικές τιμές του PT:
- Η αιμόλυση του δείγματος αίματος μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα της εξέτασης.
- Η διάρροια, ο έμετος και η λήψη αλκοόλ μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα του χρόνου προθρομβίνης.
- Η πρόσληψη μιας δίαιτας υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά μπορεί να μειώσει τα τα επίπεδα του χρόνου προθρομβίνης.
- Φάρμακα τα οποία μπορούν να αυξήσουν τον PT: αντιβιοτικά, ακεταμινοφαίνη, ασπιρίνη, ένυδρη χλωράλη, χλωραμφαινικόλη, χολεστυραμίνη, σιμετιδίνη, κλοφιβράτη, κορτικοτροπίνη, διουρητικά, αιθανόλη, γλυκογόνο, ηπαρίνη, ινδομεθακίνη, καναμυκίνη, λεβοθυροξίνη, μεφεναμικό οξύ, μερκαπτοπουρίνη, μεθυλντόπα, μιθραμυκίνη, αναστολείς ΜΑΟ, ναλιδιξικό οξύ, νεομυκίνη, νορτριπτυλίνη, φαινυλοβουταζόνη, φαινυτοΐνη, προπυλοθειουρακίλη, κινιδίνη, κινίνη, ρεζερπίνη, στρεπτομυκίνη, σουλφινπυραζόνη, σουλφοναμίδες, τετρακυκλίνες, τολβουταμίδη, βιταμίνη Α, βαρφαρίνη.
- Φάρμακα τα οποία μπορούν να μειώσουν τον PT: αναβολικά στεροειδή, αντιόξινα, αντιισταμινικά, ασκορβικό οξύ, βαρβιτουρικά, καφεΐνη, ένυδρη χλωράλη, κολχικίνη, κορτικοστεροειδή, δακτυλίτιδα, διουρητικά, γκριζεοφουλβίνη, μεπροβαμάτη, από του στόματος αντισυλληπτικά, φαινοβαρβιτάλη, ριφαμπίνη, θεοφυλλίνη, ξανθίνες.
Αυτόματη αιμορραγία που εμφανίζεται ως ρινορραγία, αιμορραγία των ούλων, πόνο χαμηλά στην πλάτη από πιθανή οπισθοπεριτοναϊκή αιμορραγία, πόνο στις αρθρώσεις από πιθανό αίμαρθρο, μώλωπες, πετέχειες, αιματουρία, ή μέλαινα, μπορεί να συμβεί στην περίπτωση αύξησης του χρόνου ΡΤ >30 δευτερόλεπτα.
Εφιστάτε η προσοχή των ασθενών που λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή να ενημερώνονται από τον ιατρό τους για τα επίπεδα του INR, για τυχόν αλλαγές δόσης της φαρμακευτικής αγωγής και την ημερομηνία της επόμενης μέτρησης του PT, να αποφεύγουν την αυξημένη πρόσληψη των πράσινων φυλλωδών λαχανικών που αυξάνουν τα επίπεδα της βιταμίνης Κ και μειώνουν τον INR, καθώς και για θέματα σχετικά με την ασφάλεια, όπως για παράδειγμα η χρήση των ξυριστικών μηχανών, η πρόληψη των πτώσεων κ.α.
Δείτε επίσης:
Πηγή:
- McGraw-Hill’s Manual of Laboratory & Diagnostic TestsPartial Thromboplastin Time (PTT, Activated Partial Thromboplastin Time [APTT]).
- Θωμάς Πρωτόπαππας - Εγχειρίδιο Εργαστηριακής διάγνωσης.
