Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΥΠΟΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ
«Ο φόβος δεν μπορεί να εξαφανισθεί, αλλά μπορεί να είναι ήρεμος, και χωρίς πανικό, και μπορεί να μετριασθεί με τη λογική και την αξιολόγηση»
Vannevar Bush
Πως μπορεί να βοηθήσει ο ειδικός ψυχικής υγείας
Σύμφωνα με την Klock - Caruso (2002), ρόλος του ειδικού της ψυχικής υγείας στην αντιμετώπιση ατόμων με προβλήματα υπογονιμότητας, είναι σχετικά καινούργιος και έχει αρχίσει να εξελίσσεται τα τελευταία 15-20 χρόνια. Η συνεργασία με τον ειδικό ψυχικής υγείας είναι συνήθης στις περισσότερες νοσοκομειακές και μεγάλες ιδιωτικές κλινικές στις χώρες της Ευρώπης και στις Η.Π.Α. Στην Ελλάδα η αναγνώριση των ψυχικών παραμέτρων της Ι.Υ.Α. είναι πολύ πρόσφατη. Παρ’ όλ’ αυτά, εξακολουθούν να υπάρχουν γιατροί που δεν έχουν έναν ειδικό ψυχικής υγείας για να συνεργαστεί με τους ασθενείς τους. Σε γενικές γραμμές, θεωρούν ότι οι ίδιοι μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς τους στις ψυχοκοινωνικές πτυχές της θεραπείας της υπογονιμότητας και πιστεύουν ότι μια πρόσθετη ψυχολογική παραπομπή (1) αυξάνει το στρες, (2) επιβαρύνει με αναίτια έξοδα ή/και (3) μπορεί να είναι προσβλητική για τους ασθενείς. Οι ειδικοί στην ψυχική υγεία, όμως, εξακολουθούν να εργάζονται για να αποδείξουν τη χρησιμότητα τους στο κλινικό πλαίσιο της αναπαραγωγικής ιατρικής. Καθώς ο ρόλος τους μεγαλώνει και εξελίσσεται, αναμένονται μελέτες των οποίων τα αποτελέσματα θα αποδεικνύουν την κλινική χρησιμότητα τους και την προσφορά τους προς όσους ασθενείς αντιμετωπίζουν προβλήματα υπογονιμότητας.
Για τους περισσότερους ανθρώπους, η απόκτηση ενός παιδιού αποτελεί ορόσημο στην εξέλιξή τους, το οποίο σηματοδοτεί την είσοδό τους στον κόσμο των ενηλίκων. Τα περισσότερα ζευγάρια θεωρούν δεδομένο ότι θα μπορέσουν να συλλάβουν χωρίς ιδιαίτερες προσπάθειες, όποτε το θελήσουν. Όταν, όμως, προσπαθούν να συλλάβουν χωρίς αποτέλεσμα, αντιμετωπίζουν, ίσως για πρώτη φορά αδυναμία να πραγματοποιήσουν έναν ιδιαίτερα επιθυμητό σκοπό. Αυτό, έχει ως αποτέλεσμα την αναίρεση της γενικά εδραιωμένης πεποίθησης ότι με συνεπή προσπάθεια μπορεί να επιτευχθεί οποιοσδήποτε στόχος. Η προσφυγή στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή φέρνει επιπρόσθετα το ζευγάρι μπροστά σε έναν άγνωστο τεχνολογικό κόσμο, αντιμέτωπο με την εισβολή στη σεξουαλική και αναπαραγωγική του ζωή, την οικονομική πίεση, αλλά και με την «απειλή» σχετικά χαμηλών ποσοστών επιτυχίας από προσπάθεια σε προσπάθεια. Όλοι αυτοί οι παράγοντες έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην αυτοεκτίμηση, μπορούν να κλονίσουν μια υγιή και σταθερή συντροφική σχέση ή ακόμα και να καταστρέψουν τη ζωή ενός ζευγαριού. Ακόμη περισσότερο, για τα άτομα που δεν διαθέτουν σταθερή προσωπικότητα και ισχυρές αντιστάσεις, οι πιέσεις αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, ιδεοψυχαναγκαστικές διαταραχές ή σεξουαλική δυσλειτουργία. Αλλά ακόμη και για όσους μπορούν να αντιμετωπίσουν επαρκώς την πιεστική αυτή κατάσταση, ανατρέπονται όλα τα προηγούμενα δεδομένα της ζωής τους και αναγκάζονται να αμφισβητήσουν και να αναθεωρήσουν προηγούμενες απόψεις τους για το ρόλο τους στη ζωή και την πίστη τους σε έναν κόσμο προβλέψιμο και δίκαιο.
Παρόλο που η πλειονότητα των ασθενών με προβλήματα υπογονιμότητας δεν εμφανίζει ψυχικές διαταραχές ως αποτέλεσμα της υπογονιμότητας, είναι συχνά ωστόσο τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης, οι συζυγικές δυσκολίες και οι αλλαγές στη σεξουαλική ζωή κατά τη διάρκεια ή και μετά τη θεραπεία της υπογονιμότητας. Επιπλέον, κίνδυνο κατά τη διάρκεια της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής αποτελεί το ενδεχόμενο υποτροπής μιας προϋπάρχουσας ψυχικής διαταραχής. Σε αυτή την περίπτωση, η κύηση μπορεί να αντενδείκνυται, λόγω ανησυχιών τόσο για τον ασθενή όσο και για το μελλοντικό παιδί, ή να επιβάλλεται ειδική προετοιμασία και φροντίδα του ασθενούς πριν από τη θεραπεία της υπογονιμότητας.
Πρωταρχικός στόχος της ψυχολογικής συμβουλευτικής είναι η παροχή υποστήριξης και βοήθειας για την αντιμετώπιση των ψυχολογικών συνεπειών της υπογονιμότητας και της θεραπείας της. Επιπλέον, συχνά τα ίδια τα άτομα με προβλήματα υπογονιμότητας νιώθουν πιο ικανοποιημένα όταν τυγχάνει της ίδιας προσοχής η ψυχολογική και η σωματική τους υγεία, παρά το γεγονός ότι αρκετοί γιατροί φοβούνται ότι θα προσβάλουν τους ασθενείς τους, αν τους προτείνουν ψυχολογική συμβουλευτική
Ψυχολογική υποστήριξη
Αν και το ιδανικό θα ήταν σε κάθε υπογόνιμο ζευγάρι να προσφέρεται η δυνατότητα ψυχολογικής συμβουλευτικής κατά τη διάρκεια της θεραπείας της υπογονιμότητας καθίσταται ιδιαίτερα επιτακτική για τα υπογόνιμα ζευγάρια που έχουν βιώσει επανειλημμένες αποτυχημένες και καταφεύγουν σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή ή/και στις εναλλακτικές λύσεις της αναπαραγωγής με τη μεσολάβηση τρίτου, όπως η γονιμοποίηση με δότη σπέρματος, δότρια ωοκυττάρου ή δωρεά εμβρύου ή παρένθετη μητρότητα.
Ο ειδικός ψυχικής υγείας καλείται να εξετάσεις όλους τους συνήθεις τομείς που περιλαμβάνει μια αρχική συνέντευξη, όπως παρουσίαση του προβλήματος, ψυχολογικό, κοινωνικό, ιατρικό και οικογενειακό ιστορικό, ψυχολογική κατάσταση.
Στόχοι της ψυχολογικής αξιολόγησης είναι:
- Να προετοιμάσει τα ζευγάρια για τη θεραπεία στην οποία πρόκειται να υποβληθούν.
- Να φέρει το ζευγάρι αντιμέτωπο με ψυχολογικά, νομικά ή και ηθικά θέματα, για τα οποία μέχρι τότε δεν είχε σκεφθεί σχετικά και τα οποία θα πρέπει οπωσδήποτε να επιλυθούν πριν την έναρξη της ιατρικής παρέμβασης.
- Να εντοπιστούν τα άτομα εκείνα για τα οποία η ψυχολογική θεραπεία, πριν ή και κατά τη διάρκεια της θεραπείας, κρίνεται ωφέλιμη ή και απαραίτητη.
- Να εντοπισθεί ή και να αποκλειστεί, αλλά κυρίως να αντιμετωπιστεί, πιθανή προϋπάρχουσα ψυχοπαθολογία ή κοινωνική δυσλειτουργία που θα μπορούσε να δυσκολέψει ή να επηρεάσει τη θεραπεία της υπογονιμότητας.
Επιπλέον ο ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να επισημάνει ψυχοκοινωνικές αντενδείξεις για τη θεραπεία της υπογονιμότητας, που μπορεί να οφείλονται σε σοβαρή ψυχική διαταραχή, σε έντονη δυσαρμονία στη σχέση του ζευγαριού, σε γνωστική ανεπάρκεια ή αδυναμία επίλυσης νομικών και ηθικών προβλημάτων σχετικά με την αναπαραγωγή με την παρέμβαση τρίτου.
Η συνάντηση ψυχοκοινωνικής συμβουλευτικής θα πρέπει να γίνει τουλάχιστον δύο εβδομάδες πριν από την έναρξη της θεραπείας, ώστε το ζευγάρι να έχει τον απαραίτητο χρόνο να αναλογιστεί τα ψυχολογικά, κοινωνικά και νομικά ζητήματα που συζητήθηκαν στη συνάντηση.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
|
Καθίσταται πλέον εμφανές ότι η αδυναμία απόκτησης παιδιού και η εμπλοκή στις νέες μεθόδους αναπαραγωγής δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως ένα αμιγώς ιατρικό ζήτημα. Η ιατρική ανταποκρίνεται στο σωματικό σύμπτωμα της αδυναμίας απόκτησης παιδιού, αλλά δεν λαμβάνει υπ’ όψη της τις συναισθηματικές επιπτώσεις τόσο του συμπτώματος, αυτού καθεαυτού, όσο και της κάθε μεθόδου που προτείνει για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας. Είναι πολύ σημαντική η δυνατότητα που προσφέρουν οι μέθοδοι υποβοηθούμενης γονιμότητας σε ανθρώπους που αλλιώς δεν θα αποκτούσαν παιδί, είναι όμως ταυτόχρονα απαραίτητο να εξασφαλίζεται η συναισθηματική, η ψυχική και η σωματική υγεία όλων των συμβαλλομένων. |
Βιβλιογραφία
- Burns, L. H., & Covington, S. N. (2002). Η ψυχολογία της υπογονιμότητας. Στο L. H. Burns & S. N. Covington, Υπογονιμότητα: Συμβουλευτική, τόμος Α΄ (σ. 27-67) (Μετάφρ. Μ. Σόλμαν, Επιστ. Επιμ. Ζ. Παπαληγούρα). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
- Klock-Caruso, S. (2002). Η ψυχοκοινωνική αξιολόγηση του υπογόνιμου ασθενούς. Στο L. H. Burns & S. N. Covington, Υπογονιμότητα: Συμβουλευτική, τόμος Α΄ (σ. 105-130) (Μετάφρ. Μ. Σόλμαν, Επιστ. Επιμ. Ζ. Παπαληγούρα). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
Χρήσιμοι σύνδεσμοι:
Διαβάστε επίσης:
- «Συνέντευξη - Ζ. Ρ. Παπαληγούρα: Υποβοηθούµενη αναπαραγωγή. Κάποιος να µας στηρίζει». Λεία Παπαευστρατίου, ΤΕΥΧΟΣ - Νοέμβριος 2008.
- «Ψυχολογικά προβλήματα των υπογόνιμων ζευγαριών», Ζαΐρας Παπαληγούρα Δρ. Ψυχολογίας, Η Ιερά Σύνοδος Της Εκκλησίας Της Ελλάδος - Επιτροπή Βιοηθικής. Διαθέσιμο:http://www.bioethics.org.gr/03_dPapalig.html.
- H επιθυμία για παιδί στη γυναίκα - H επιθυμία για παιδί στον άνδρα. Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου. Διαθέσιμο: http://www.childmentalhealth.gr/Wc17ab567aacf6.htm.