Η χοληστερόλη (κοινώς χοληστερίνη) είναι μια στεροειδής αλκοόλη (στερόλη) που αποτελείται από τέσσερις δακτυλίους και μια πλευρική ανθρακική αλυσίδα. Το υδροξύλιο στη θέση 3 κάνει το άκρο αυτό του μορίου υδρόφιλο. Χοληστερόλη παράγουν μόνο τα ζωικά κύτταρα, τα φυτικά παράγουν άλλες στερόλες, τις φυτοστερόλες.
Πώς παράγεται η χοληστερόλη;
Η χοληστερόλη προσλαμβάνεται με την τροφή, αλλά παράγεται και ενδογενώς από το ακετυλο-CoA, σε όλα σχεδόν τα κύτταρα αλλά κυρίως στα ηπατικά. Το ακετυλο- CoA με την σειρά του παράγεται από το μεταβολισμό των λιπαρών οξέων και της γλυκόζης.
Χοληστερόλη
Το κύριο ρυθμιστικό ένζυμο στη βιοσύνθεση της χοληστερόλης είναι η αναγωγάση του 3-υδροξυ-3-μεθυλογλουταρυλο- CoA (HMG-CoA αναγωγάση). Η δραστηριότητα του ενζύμου ρυθμίζεται από τα ενδοκυττάρια ποσά χοληστερόλης, ώστε να διατηρείται σταθερή η συγκέντρωση της χοληστερόλης στο κύτταρο. Αύξηση της ενδοκυττάριας χοληστερόλης μειώνει την παραγωγή της αναγωγάσης. Ελάττωση, αντίθετα, της ενδοκυττάριας χοληστερόλης αυξάνει την παραγωγή του ενζύμου και την παραγωγή χοληστερόλης.
Η ομοιοστασία της χοληστερόλης κινείται σε στενά όρια γιατί, ενώ όλα σχεδόν τα κύτταρα παράγουν χοληστερόλη, να τη μεταβολίσουν μπορούν μόνο ορισμένα είδη κυττάρων, όπως τα ηπατικά, τα εντερικά, τα κύτταρα των ιστών που παράγουν τα στεροειδή (επινεφρίδια, ωοθήκες, όρχεις και πλακούντας) και τα κύτταρα του δέρματος (επιδερμίδα, χόριο).
Όλα τα άλλα κύτταρα του οργανισμού αποδίδουν την περίσσεια χοληστερόλης στο ήπαρ. Στην ομοιοστασία της χοληστερόλης συντελεί και η απευθείας απέκκριση μέρους (γύρω στο 30%) της χοληστερόλης που προσλαμβάνεται με την τροφή, η οποία δεν απορροφάται από το έντερο, αλλά απεκκρίνεται απευθείας με τα κόπρανα.
Ποια είναι η χρησιμότητα της χοληστερόλης;
- Η χοληστερόλη είναι αναγκαία για το σχηματισμό των κυτταρικών μεμβρανών όλων των κυττάρων (το βασικό στοιχείο των μεμβρανών είναι η διπλή στιβάδα φωσφολιπιδίων, ανάμεσα στα οποία βρίσκονται μόρια ελεύθερης χοληστερόλης και πρωτεϊνών).
- Στο ήπαρ, από τη χοληστερόλη παράγονται τα χολικά οξέα που με τη χολή εκκρίνονται στο έντερο και βοηθούν στην απορρόφηση των λιπιδίων της τροφής. Ακόμη, η χοληστερόλη χρησιμεύει και για την παραγωγή λιποπρωτεϊνών.
- Στο έντερο, η χοληστερόλη χρησιμοποιείται για την παραγωγή λιποπρωτεϊνών.
- Στους ιστούς που παράγουν στεροειδή, η χοληστερόλη είναι το πρόδρομο μόριο για την παραγωγή των στεροειδών ορμονών (γλυκοκορτικοειδή, αλατοκορτικοειδή, προγεστερόνη, ανδρογόνα, οιστρογόνα).
- Στο δέρμα, από ένα παράγωγο της χοληστερόλης (την 7-δεϋδροχολη-στερόλη), με την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας, παράγεται η βιταμίνη D3.