Η ινομυαλγία (Fibromyalgia) είναι μια συχνή ρευματική πάθηση η οποία χαρακτηρίζεται από χρόνιο διάχυτο μυοσκελετικό πόνο, δυσκαμψία, παραισθησίες, μη ανακουφιστικό πόνο και εύκολη κόπωση μαζί με πολλαπλές ευαίσθητες αρθρώσεις, η κατανομή των οποίων είναι ευρεία και συμμετρική.
Η ινομυαλγία προσβάλει κυρίως γυναίκες, αφού η αναλογία γυναίκες προς άνδρες είναι 9:1 και μάλλον είναι συχνότερη σε γυναίκες ηλικίας >50 ετών παρά σε νεαρές γυναίκες όπως πιστευόταν, ενώ σπάνια μπορεί να εμφανιστεί και σε παιδιά. Η επίπτωση αυξάνει με την ηλικία, αλλά οι περισσότεροι ασθενείς εμφανίζουν την νόσο σε ηλικία 30-50 ετών.
Πολλαπλοί αιτιολογικοί μηχανισμοί έχουν προταθεί, με την διαταραχή του ύπνου να έχει ενοχοποιηθεί σαν κύριος παράγοντας παθογένειας.
Η διάσπαση του φυσιολογικού ύπνου του σταδίου 4 (NREM ύπνος), η ανεπάρκεια της σεροτονίνης - μιας νευροδιαβιβαστικής ουσίας ρυθμιστή του πόνου και του ύπνου - τα χαμηλότερα επίπεδα αυξητικής ορμόνης, η μειωμένη ανταπόκριση της κορτιζόλης στο στρες και οι διαταραχές του αυτόνομου νευρικού συστήματος έχουν προταθεί σαν κύριοι παθογενετικοί μηχανισμοί της νόσου.
Ψυχικές διαταραχές εμφανίζει σχεδόν το σύνολο των πασχόντων από ινομυαλγία, αλλά κατά πόσο αυτές είναι αποτέλεσμα του χρόνιου πόνου ή αντανάκλαση ψυχιατρικής νόσου είναι άγνωστο. Τα συνηθέστερα ψυχιατρικά νοσήματα είναι η κατάθλιψη, το άγχος, η σωματοποίηση, η υποχονδρία και οι διαταραχές σίτισης, χωρίς να αποκλείεται η εμφάνιση της ινομυαλγίας σε άτομα χωρίς ψυχιατρικά νοσήματα.
Τα κύρια συμπτώματα της νόσου είναι ο γενικευμένος βύθιος μυοσκελετικός πόνος, η δυσκαμψία και η κόπωση. Συχνά οι πάσχοντες παραπονούνται για οσφυαλγία που αντανακλά στους γλουτούς και τα κάτω άκρα, πόνο και δυσκαμψία του αυχένα και των ώμων. Ο πόνος που συνήθως επιδεινώνεται ακόμα και με την ήπια σωματική προσπάθεια είναι συνήθως μόνιμος, καυστικός ή διαξιφιστικός και άλλοτε βύθιος αρχίζει από μία περιοχή πχ ώμους και τελικά εξαπλώνεται. Συχνός είναι και ο πόνος και στις αρθρώσεις που αντικειμενικά εμφανίζονται φυσιολογικές. Η δυσκαμψία είναι παρούσα κατά την πρωινή έγερση και συνήθως βελτιώνεται κατά την διάρκεια της ημέρας. Συχνές είναι και οι αιμωδίες των άνω και κάτω άκρων, καθώς και το αίσθημα κόπωσης και εξάντλησης που διαρκεί. Οι πάσχοντες διαμαρτύρονται για διαταραγμένο ύπνο αφού συχνά ξυπνούν κατά τον ύπνο τους και αδυνατούν να ξανακοιμηθούν.
Η κεφαλαλγία, η ζάλη, η ανησυχία και η κατάθλιψη είναι επίσης συνήθη συμπτώματα.
Κατά την κλινική εξέταση, με την εφαρμογή πίεσης περίπου 4kg (δηλαδή περίπου όση πίεση απαιτείται για να ασπρίσει η κοίτη του νυχιού) διαπιστώνονται 18 σημεία ευαισθησίας (βλέπετε εικόνα), τα οποία και αποτελούν διαγνωστικά κριτήρια της ινομυαλγίας, ενώ πιο σπάνια μερικοί ασθενείς αισθάνονται πόνο σε όλο το σώμα και όχι μόνο στα σημεία ευαισθησίας. Στα ίδια σημεία πολλές φορές ψηλάφιονται οζίδια τα οποία είναι σχετικά επώδυνα.
Η πορεία της ινομυαλγίας ποικίλλει. Σε μερικούς ασθενείς εμφανίζονται εξάρσεις και υφέσεις της νόσου, ενώ σε άλλους ο πόνος και το αίσθημα κόπωσης παραμένουν μόνιμα παρά την θεραπευτική αγωγή.
Η ινομυαλγία συχνά συνοδεύεται από άλλα νοσήματα, όπως το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, της ευερέθιστης ουροδόχου κύστης, το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών, το φαινόμενο Raynaud, το σύνδρομο ξηροστομίας, ημικρανίες, κ.α.
Η διάγνωση της νόσου γίνεται από το ιστορικό του διάσπαρτου μυοσκελετικού πόνου για τουλάχιστον 3 μήνες και από την ανεύευση 11 τουλάχιστον από τα 18 σημεία ευαισθησίας κατά την ψηλάφηση με τα δάκτυλα.
| Κριτήρια του Αμερικάνικου Κολεγίου Ρευματολογίας για την ταξινόμηση της ινομυαλγίας |
|
|
Η ψηλάφηση με τα δάκτυλα πρέπει να εκτελείται με δύναμη περίπου 4 kg. Για να θεωρηθεί ότι ένα σημείο εμφανίζει ευαισθησία θα πρέπει ο ασθενής να αναφέρει ότι η ψηλάφηση τού προκαλεί πόνο. Η απλή «ευαισθησία» δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ως πόνος. Για τους σκοπούς της ταξινόμησης, οι ασθενείς θεωρούνται ότι πάσχουν από ινομυαλγία εφόσον και τα δυο κριτήρια θεωρούνται θετικά. Ο εκτεταμένος πόνος θα πρέπει να υφίσταται επί τουλάχιστο τρεις μήνες. Η παρουσία δεύτερης κλινικής νόσου δεν αποκλείει τη διάγνωση της ινομυαλγίας. |
Η ινομυαλγία μπορεί να εμφανιστεί σε ασθενείς που πάσχουν από νοσήματα του συνδετικού ιστού όπως ρευματοειδή αρθρίτιδα, συστηματικό ερυθηματώδη λύκο,ή και άλλα νοσήματα.
Οι ασθενείς με ινομυαλγία μπορεί να παραπονούνται για μυϊκή αδυναμία, αλλά κατά την εξέταση της μυϊκής ισχύος έχουν δευτερογενή αδυναμία εξαιτίας του πόνου. Οι ασθενείς πρέπει να ελέγχονται για υποθυρεοειδισμό ο οποίος μπορεί να έχει συμπτώματα όμοια με εκείνα της ινομυαλγίας ή να συνοδεύει την ινομυαλγία. Διακεκομμένος ύπνος, μυοσκελετικό άλγος και κόπωση παρατηρούνται επίσης σε ασθενείς με σύνδρομο υπνικής άπνοιας (χαρακτηριστικό γνώρισμα της υπνικής άπνοιας είναι παρουσία σημαντικής υπνηλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας) και το σύνδρομο των ανήσυχων ποδιών.
Η ικανότητά των ασθενών προς εργασία είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, ενώ ένα 10-25% των ασθενών είναι αδύνατο να εργαστεί ή απαιτείται τροποποίηση της εργασίας τους.
Το πρώτο βήμα στην θεραπεία της ινομυαλγίας είναι να γνωρίσουν οι ασθενείς ότι η πάθησή τους δεν προκαλεί αναπηρία, παραμόρφωση ή εκφύλιση και ότι υπάρχει θεραπεία. Το επόμενο βήμα της θεραπείας είναι η βελτίωση της ποιότητας του ύπνου. Τα τρικυκλικά (π.χ. αμιτριπτυλίνη, μια δόση των 10 mg από το στόμα κατά την κατάκλιση και σταδιακή αύξηση σε 40-50 mg ανάλογα με την αποτελεσματικότητα) αλλά και οι νεότεροι εκλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης σεροτονίνης (φλουοξετίνη, παροξετίνη, σιταλοπράμη κ.α.) μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αντικαταθλιπτικά με μέτρια αποτελεσματικότητα. Οι ασθενείς μπορούν επίσης να ωφεληθούν από τακτικές αερόβιες ασκήσεις, οι οποίες ξεκινούν αφού ο ασθενής αρχίσει να έχει βελτίωση του ύπνου και ελάττωση του πόνου και της κόπωσης. Η σωματική άσκηση πρέπει να είναι ήπια και να αρχίζει από χαμηλά επίπεδα. Τελικώς, ο ασθενής πρέπει να γυμνάζεται επί 20-30 min, 3 έως 4 ημέρες την εβδομάδα. Οι τακτικές εκτατικές ασκήσεις έχουν επίσης μεγάλη σημασία.
Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ) είναι εν γένει αναποτελεσματικά. Η πρεγκαμπαλίνη και η γκαμπαπεντίνη παρέχουν ισχυρή ανακούφιση περίπου στους μισούς με δύο τρίτα των ασθενών με ινομυαλγία.
Ο συνδυασμός τραμανδόλης και παρακεταμόλης μπορούν να βελτιώσουν τα συμπτώματα ελαφρώς. Τα οπιοειδή και τα κορτικοστεροειδή είναι αναποτελεσματικά και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της ινομυαλγίας. Ο βελονισμός επίσης είναι αναποτελεσματικός.
Οι στρεσογόνες καταστάσεις πρέπει να αποκαλύπτονται και να συζητούνται με τον ασθενή, στον οποίο πρέπει να δίνονται οδηγίες για τον τρόπο αντιμετώπισής τους. Η βιοανάδραση, η τροποποίηση της συμπεριφοράς, η υπνοθεραπεία, ο έλεγχο του stress και οι ασκήσεις χαλάρωσης αποτελούν τις εναλλακτικές λύσεις θεραπείας με καλά αποτελέσματα.
Περισσότερες πληροφορίες:
- National Fibromyalgia Association
- Περίληψη χαρακτηριστικών προϊόντων Lyrica® (πρεγκαμπαλίνη) και Neurontin® (γκαμπαπεντίνη).