Η ολική σιδηροδεσμευτική ικανότητα (Total Iron Binding Capacity - TIBC) προσδιορίζει το μέγιστο ποσό σιδήρου που μπορούν να δεσμεύσουν οι πρωτεΐνες του ορού και συνεπώς αποτελεί έμμεσο τρόπο υπολογισμού των επιπέδων τρανσφερρίνης.
|
Η τρανφερρίνη ή σιδηροφυλλίνη (Transferrin –TF) αποτελεί την κυρίαρχη πρωτεΐνη του πλάσματος για τη μεταφορά σιδήρου. Ένα μόριο τρανσφερρίνης δεσμεύει δύο ιόντα σιδήρου. Η τρανσφερίνη συντίθεται στο ήπαρ, συνδέεται με δύο άτομα Fe3+ και κυκλοφορεί στο αίμα. Τα κύτταρα που χρειάζονται σίδηρο για τη λειτουργία τους προσλαμβάνουν το σύμπλεγμα τρανσφερρίνη-σίδηρο μέσω των ειδικών υποδοχέων τρανσφερρίνης. Το σύμπλεγμα τρανσφερρίνη-σίδηρος-υποδοχέας τρανσφερρίνης εισέρχεται μέσα στο κύτταρο με τη μορφή ενδοσώματος. Μετά την επίδραση μιας ειδικής ATPάσης επέρχεται μείωση του pH στο εσωτερικό του ενδοσώματος κάτω από 6, επιτρέποντας στο σίδηρο να ελευθερωθεί από το σύμπλεγμα. Στη συνέχεια ο σίδηρος με τη βοήθεια της DMT1(πρωτεΐνη μεταφορέας δισθενών μετάλλων) μεταφέρεται στο κυτταρόπλασμα. Το εναπομείναν σύμπλεγμα αποτρανσφερρίνη-υποδοχέας τρανσφερρίνης ανακυκλώνεται πίσω στην επιφάνεια του κυττάρου με μηχανισμό εξωκύττωσης, όπου, η αποτρανσφερρίνη ελευθερώνεται στην κυκλοφορία. Στην πραγματικότητα όμως δεν συγκρατείται όλος ο σίδηρος μέσα στο κύτταρο, αλλά, ένα μικρό ποσοστό σιδήρου επανέρχεται στην κυκλοφορία με τη μορφή δισιδηρικής ή μονοσιδηρικής τρανσφερίνης. Τα επίπεδά της τρανφερρίνης στο πλάσμα ρυθμίζονται κυρίως από τη διαθεσιμότητα σιδήρου. Σε καταστάσεις που συνοδεύονται από έλλειψη σιδήρου τα επίπεδά της στο πλάσμα αυξάνονται, ενώ έπειτα από θεραπεία με σίδηρο επανέρχονται στο φυσιολογικό. Η τρανσφερίνη καταβολίζεται στα παρεγχυματικά κύτταρα του ήπατος. |
Η ολική σιδηροδεσμευτική ικανότητα (TIBC) σχετίζεται με την τρανσφερρίνη του ορού, αλλά και η συσχέτιση διαφοροποιείται ακόμη από νόσους που επηρεάζουν τη δεσμευτική ικανότητα της τρανσφερρίνης ή και άλλων σιδηροδεσμευτικών πρωτεϊνών.
Οι συνδυασμοί ολικής σιδηροδεσμευτικής ικανότητας, σιδήρου και τρανσφερίνης είναι χρήσιμοι στη διαφορική διάγνωση της αναιμίας, την εκτίμηση της σιδηροπενικής αναιμίας, την αξιολόγηση της θαλασσαιμίας, της σιδηροβλαστικής αναιμίας και της αιμοχρωμάτωσης.
Ο συνδυασμός χαμηλού σιδήρου, υψηλής σιδηροδεσμευτικής ικανότητας και υψηλών επιπέδων τρανσφερίνης υποδηλώνει σιδηροπενία.
Φυσιολογικές τιμές:
- 250 - 400 μg/dL
Η τρανφερρίνη
Αύξηση της σιδηροδεσμευτικής ικανότητας έχουμε:
Με αυξημένα επίπεδα σιδήρου:
- Νοσήματα του ήπατος.
- Αιμολυτική αναιμία.
- Υπερβολική λήψη σιδήρου (παρατεταμένη παρεντερική χορήγηση, επανειλλημένες μεταγγίσεις, αιμοχρωμάτωση).
- Λήψη αντισυλληπτικών.
Με χαμηλό σίδηρο ορού:
- Εγκυμοσύνη (τελευταίοι μήνες).
- Οξεία και χρόνια απώλεια αίματος.
- Παιδική ηλικία.
- Σιδηροπενική αναιμία.
Ελλάτωση της σιδηροδεσμευτικής ικανότητας σε:
- Με την ηλικία (πάνω από τα 50).
- Υπερφόρτωση σιδήρου (πολυμεταγγίσεις).
- Κακόηθης αναιμία.
- Υποπρωτεϊναιμία (νέφρωση, ασιτία, καρκίνος, χρόνιες φλεγμονώδεις νόσοι, εγκαύματα).
- Ουραιμία.
- Αιμοχρωμάτωση.
- Μεσογειακή αναιμία.
- Ρευματοειδής αρθρίτιδα ( η TIBC ανέρχεται μετά επιτυχημένη θεραπεία με στεροειδή).
- Συγγενής ατρανσφερριναιμία.
- Κίρρωση ήπατος.
- Υπερθυρεοειδισμός.
Εκατοστιαίος κορεσμός σιδήρου
Ο εκατοστιαίος κορεσμός σιδήρου ή κορεσμός τρανσφερρίνης χαρακτηρίζει το ποσοστό της τρανσφερρίνης που έχει καταληφθεί από άτομα σιδήρου. Είναι ένας ακόμα χρήσιμος τρόπος συσχετισμού τρανσφερρίνης-σιδήρου ορού και υπολογίζεται από τη σχέση:
% κορεσμός σιδήρου = σίδηρος ορού/TIBC x 100.
Φυσιολογικές τιμές:
- 20-55%
Ο εκατοστιαίος κορεσμός σιδήρου αυξάνει σε:
- Ταχεία απώλεια αίματος.
- Υπερφόρτωση σιδήρου (ιδιοπαθής αιμοχρωμάτωση και αιμοσιδήρωση).
- Αρχή εγκυμοσύνης.
- Υποπρωτεϊναιμία (χρόνια νοσήματα του ήπατος, νέφρωση)
- Παθήσεις του μυελού των οστών.
- Αιμόλυση.
- Ατελής ερυθροποίηση ή διαταραχές της σύνθεσης Hb (Θαλασσαναιμία, αναιμία λόγω ανεπάρκειας πυριδοξίνης, δηλητηρίαση με μόλυβδο).
Ο εκατοστιαίος κορεσμός σιδήρου ελαττώνεται σε:
- Ανεπάρκεια σιδήρου (σιδηροπενική αναιμία).
- Προεμμηνορυσία.
- Οξέα νοσήματα και λοιμώξεις.
- Τελευταίοι μήνες της κύησης.
| Συσχετισμοί μεταξύ επιπέδων του σιδήρου στον ορό, TIBC και % κορεσμού της τρανσφερρίνης με σίδηρο σε διάφορες, παθολογικές ή μη, καταστάσεις | |||
| Κατάσταση | Σίδηρος ορού | TIBC | % κορεσμός |
| Ένδεια σίδηρου | - | + | - |
| Υπερφόρτωση σιδήρου | + | - | + |
| Θαλασσαναιμίες | + | - | + |
| Αιμολυτική αναιμία | ± | ± | ± |
| Έμμηνος ρύση | - | Φ | - |
| Χρόνιες λοιμώξεις | - | - | - |
| Αιμοχρωμάτωση | + | Φ ή - | + |
| Έμφραγμα μυοκαρδίου | - | Φ | - |
| Τελευταίοι μήνες κύησης | - | + | - |
| Αντισυλληπτικά χάπια | Φ ή + | + | Φ |
| Νέφρωση | - | - | + |
| Ιογενής ηπατίτιδα | + | + | Φ ή + |
| Υποπρωτεϊναιμία | - | - | ± |
|
+: αύξηση, -: μείωση, Φ: φυσιολογικά, ±: μεταβαλλόμενα |
|||
Πηγή:
- Κ. Λεμπεσόπουλος - Η διακίνηση του σιδήρου στον ανθρώπινο οργανισμό - Νοσοκομειακά Χρονικά, Τόμος 68, Τεύχη 1-4, Ιαν-Δεκ 2006.
- Θωμάς Πρωτόπαππας - Εγχειρίδιο Εργαστηριακής διάγνωσης.
- Wikipedia, the free encyclopedia - Transferrin
- Wikipedia, the free encyclopedia - Total iron-binding capacity
- Fischbach - A Manual of Laboratory and Diagnostic Tests 7th edition.