Η χρόνια λανθάνουσα (μικροσκοπική – μη ορατή με γυμνό μάτι) απώλεια αίματος από το πεπτικό σύστημα (Fecal Occult Blood) είναι κάθε απώλεια αίματος που υπερβαίνει τα 2-5 ml και δημιουργεί αρνητικό ισοζύγιο σιδήρου στον οργανισμό με κύριο επακόλουθο την προοδευτικά επιδεινούμενη σιδηροπενική αναιμία.
Η χρόνια λανθάνουσα απώλεια αίματος από το πεπτικό σύστημα αποτελεί την κυριότερη αιτία σιδηροπενικής αναιμίας (αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου), στους άνδρες οποιαδήποτε ηλικίας και στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.
Τα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν χρόνια λανθάνουσα απώλεια αίματος διακρίνονται σε:
Φλεγμονώδη:
Πεπτικό σύστημα Οισοφαγίτιδα, ειδικά η τρίτου βαθμού οισοφαγίτιδα με πολλαπλά έλκη.- Νόσος Crohn.
Λοιμώδη – Παρασιτικά:
- Ασχαριδίαση.
- Αγκυλοστομίαση.
Αγγειακά:
- Αγγειοδυσπλασίες.
Νεοπλασματικά:
- Καρκίνος στομάχου.
- Καρκίνος παχέος εντέρου (ο δεύτερος σε συχνότητα καρκίνος σήμερα, με αυξανόμενη επίπτωση με την αύξηση της ηλικίας) και με εντόπιση στο δεξιό κόλον (στο περίπου 35% των καρκίνων του εντέρου) αποτελεί και αυτός εστία χρόνιας λανθάνουσας απώλειας αίματος.
Φαρμακευτικά(συχνά αίτια):
- Χρόνια λήψη ασπιρίνης (πχ για καρδιαγγειακή προστασία). Εκτιμάται ότι το 70% των ασθενών που λαμβάνουν χρόνια θεραπεία με ασπιρίνη παρουσιάζει ημερήσια λανθάνουσα απώλεια 2-5ml από το βλεννογόνο του στομάχου.
- Λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ).
Άλλα:
- Πολύποδες (αδενώματα) παχέος εντέρου: oι πολύποδες του παχέος εντέρου και ειδικότερα οι >1cm του δεξιού κόλον αποτελούν εστία χρόνιας μικροσκοπικής απώλειας αίματος.
- Μικρές διαφραγματοκήλες (<5 cm) ειδικά εάν συνυπάρχουν διαβρώσεις στην διαφραγματοκήλη (έλκη Cameron).
- Εκκολπώματα παχέος εντέρου, που παρουσιάζουν οίδημα και πετέχειες του βλεννογόνου.
- Η πυλαία υπέρταση σε κιρωτικούς ασθενείς αποτελεί αιτία χρόνιας λανθάνουσας αιμορραγίες από το συμφορητικό γαστρικό βλεννογόνο (πυλαία γαστροπάθεια).
- Έλκος στομάχου, ειδικά αυτά που είναι >1cm
- Οι πολύποδες στομάχου και οι φλεγμονώδεις πολύποδες που παρατηρούνται σε ηλικιωμένα άτομα με ιστορικό ατροφικής γαστρίτιδας είναι σύνηθες αίτιο χρόνια απώλειας από το γαστρεντερικό σύστημα.
Σπάνια αίτια:
- Γιγαντιαία υπερτροφική γαστρίτιδα (νόσος Menetrier).
- Ηωσινοφιλική γαστρεντερίτιδα.
- Οικογενή σύνδρομα πολλαπλής πολυποδίασης του πεπτικού σωλήνα.
Εργαστηριακή διερεύνηση:
Αρχικά τεκμηριώνεται η σιδηροπενική αναιμία και μετά αποδεικνύεται η παρουσία αιμοσφαιρίνης (αίματος) στα κόπρανα.
Η μορφολογία των ερυθρών αιμοσφαιρίων και οι δείκτες τους είναι απαραίτητες εξετάσεις για τη διαφορική διάγνωση της σιδηροπενικής αναιμίας. Ο συνδυασμός χαμηλού MCV (μέσος όγκος των ερυθρών αιμοσφαιρίων) και MCH (μέση πυκνότητα της αιμοσφαιρίνης των ερυθρών) χαρακτηρίζουν την υπόχρωμη μικροκυτταρική αναιμία των σιδηροπενικών ασθενών. Ο σίδηρος του ορού αν και δεν είναι αξιόπιστος δείκτης σιδηροπενίας του οργανισμού, συχνά παρουσιάζει μειωμένες τιμές. Τα επίπεδα της φεριτίνης του ορού αποτελούν τον καλύτερο δείκτη σιδηροπενικής αναιμίας και μπορεί να είναι μειωμένα πριν ακόμα αναπτυχθεί η αναιμία.
Έλεγχος των κοπράνων για παρουσία αιμοσφαιρίνης:
Η δοκιμασία γουαγιακόλης είναι η παλαιότερη και πλέον διαδεδομένη δοκιμασία κοπράνων για ανίχνευση αιμοσφαιρίνης. Η γουαγιακόλη (guaiac) είναι άχρωμο αντιδραστήριο, που χρωματίζεται όταν αναμιχθεί με υλικό που περιέχει υπεροξειδάση, όπως είναι η αίμη (της αιμοσφαιρίνης του αίματος) και το υπεροξείδιο του υδρογόνου. Η αντίδραση δεν είναι ειδική και μπορεί να λάβει χώρα με οποιαδήποτε οξειδωτική ουσία που περιέχεται στα κόπρανα, ενώ τροφές και φάρμακα που μπορεί να δώσουν ψευδώς θετική ή αρνητική αντίδραση γουαγιακόλης.
Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο πριν την εξέταση να γίνει ειδική διαιτητική προετοιμασία και αποφυγή λήψης ορισμένων φαρμάκων (δείτε εδώ).
Η δοκιμασία γουαγιακόλης για να αποβεί θετική απαιτεί συγκέντρωση αιμοσφαιρίνης κοπράνων μεγαλύτερη από 10 mg/g κοπράνων, που αντιστοιχεί σε απώλεια αίματος 10 ml την μέρα. Σε μικρότερη απώλεια αίματος η αίμη αποδομείται στο παχύ έντερο και δίνει ψευδώς αρνητική αντίδραση γουαγιακόλης.
Νεώτερες δοκιμασίες, όπως η ανοσοχημική ανίχνευση αίμης και η δοκιμασία ανίχνευσης αίμης και πορφυρίνης εξαλείφουν τα μειονεκτήματα της δοκιμασίας γουαγιακόλης.
Για την συμπλήρωση του έλεγχου της χρόνιας λανθάνουσας απώλειας αίματος και της χρόνιας σιδηροπενικής αναιμίας όλοι οι ασθενείς πρέπει πάντοτε να υποβάλλονται σε πλήρη ενδοσκοπικό έλεγχο του ανώτερου πεπτικού συστήματος (οισοφαγογαστροδωδεκαδακτυλοσκόπηση) και ολική κολονοσκόπηση του παχέος εντέρου.