Η αμυλάση (α-αμυλάση - α-amylase) είναι ένα ένζυμο που διασπά το άμυλο και το γλυκογόνο των τροφών σε μαλτόζη. Ανευρίσκεται στο πάγκρεας και τους σιελογόνους αδένες και λιγότερο στο μυϊκό και λιπώδη ιστό, το ήπαρ, τους ωαγωγούς, τους πνεύμονες, τους νεφρούς, την καρδιά το γάλα και το σπέρμα. Συχνά ακολουθεί τις διακυμάνσεις των συγκεντρώσεων των λευκωμάτων και των ιόντων ασβεστίου.
Η P-αμυλάση και η S-αμυλάση αποτελούν τα ισοένζυμα της αμυλάσης. Η p-αμυλάση αναφέρεται στον τύπο αμυλάσης που παράγεται κυρίως στο πάγκρεας και αποτελεί το 40% των επιπέδων της αμυλάσης στον ορό ενώ η s-αμυλάση αναφέρεται στον τύπο που παράγεται κυρίως στους σιελογόνους αδένες και αποτελεί το 60% των επιπέδων της αμυλάσης στον ορό.
Η αμυλάση ορού αυξάνεται στο 75% των περιπτώσεων παγκρεατίτιδας Ωστόσο, η αμυλάση του ορού μπορεί να είναι φυσιολογική, ακόμα και σε μαζική νεκρωτική παγκρεατίτιδα. Ο σημαντικός περιορισμός της αμυλάσης του ορού στη διάγνωση της παγκρεατίτιδασ είναι η έλλειψη ειδικότητας, διότι πολλές κλινικές καταστάσεις μπορούν να οδηγήσουν σε αυξημένα επίπεδα αμυλάσης.
Φυσιολογικές τιμές:
- Αμυλάση ορού: 60-160 U/dL
- Αμυλάση ούρων: 35-260 U/h
Υπεραμυλασαιμία (αύξηση αμυλάσης ορού) έχουμε σε:
Παγκρεατική νόσο:
- Παγκρεατίτιδα:
- Οξεία (αυξάνει 3-6 από την έναρξη του πόνου)1.
- Χρόνια: απόφραξη παγκρεατικού πόρου.
- Επιπλοκές παγκρεατίτιδας:
- Ψευδοκύστη παγκρέατος.
- Παγκρεατογενής ασκίτης.
- Παγκρεατικό απόστημα.
- Παγκρεατικός τραυματισμός (άμμεσος, ιατρογενής ή κατά την διάρκεια της ERCP).
- Παγκρεατικός καρκίνος.
Μη παγκρεατική νόσο:
- Νεφρική ανεπάρκεια (μειωμένη νεφρική κάθαρση αμυλάσης).
- Αλλοιώσεις των σιελογόνων αδένων:
- Παρωτίτιδα.
- Τραυματισμός.
- Λιθίαση.
- Σιελογραφία.
- Ακτινική σιελαδενίτιδα.
- Γναθοπροσωπική χειρουργική.
- Υπεραμυλασαιμία από όγκο (έκτοπη παραγωγή αμυλάσης)
- Καρκίνωμα πνεύμονα.
- Καρκίνωμα οισοφάγου, παχέος εντέρου.
- Καρκίνωμα προστάτη.
- Καρκίνωμα ωοθηκών (και κύστες).
- Πολλαπλούν μυέλωμα (αύξηση S-αμυλάσης).
- Καρκίνος μαστού (αύξηση P-αμυλάσης)
- Μακροαμυλασαιμία.2
- Εγκαύματα.
- Κετοξέωση.
- Κύηση.
- Μεταμόσχευση νεφρού.
- Εγκεφαλικό τραύμα.
- Φάρμακα: μορφίνη, οπιούχα, αντιεπιληπτικά, θειαζιδικά, κορτικοστεροειδή, αντισυλληπτικά, οξεία αλκοολική δηλητηρίαση.
Άλλα κοιλιακά νοσήματα:
- Νοσήματα χοληφόρων:
- Χολοκυστίτιδα.
- Χοληδοχολιθίαση.
- Ενδοκοιλιακή νόσος (αυξημένη απορρόφηση αμυλάσης από τον εντερικό αυλό).
- Διάτρηση ή διατιτραίνων έλκος 12/λου.
- Εντερική απόφραξη ή έμφρακτο.
- Ρήξη εξωμήτριας κυήσεως.
- Περιτονίτιδα.
- Σκωληκοειδίτιδα.
- Αορτικό ανεύρυσμα (ρήξη).
- Χρόνια ηπατική νόσος.
- Μετεγχειρητική υπεραμυλασαιμία.
- Με την πάροδο της ηλικίας.
Μείωση αμυλάσης έχουμε σε:
- Παγκρεατική ανεπάρκεια.
- Ηπατίτιδα.
- Σοβαρή ηπατική νόσος.
- Προχωρημένη κυστική ίνωση.
- Παγκρεατεκτομή.
1Στην οξεία παγκρεατίτιδα η α-αμυλάση αρχίζει να αυξάνεται περίπου 4 ώρες μετά την έναρξη του πόνου, φτάνει σε ένα μέγιστο στις 24 ώρες και παραμένει αυξημένη για 3–7 ημέρες.
2Η μακροαμυλασαιμία (macroamylasaemia) είναι μια καλοήθης κατάσταση στην οποία η αμυλάση του ορού είναι αυξημένη, παρουσία φυσιολογικής νεφρικής λειτουργίας και χαμηλών επίπεδων αμυλάσης στα ούρα. Στην μακροαμυλασιμία η κυκλοφορούσα αμυλάση λόγω του υψηλού μοριακού βάρους - εξαιτίας της σύνδεσής της κυρίως με ανοσοσφαιρίνες - δεν μπορεί να εκκαθαριστεί από τα νεφρικά σπειράματα και παραμένει στον ορό (τα μόρια μακροαμυλάσης αποτελούνται από αμυλάση ορού που έχει συνδεθεί με το τμήμα Fab του μορίου της ανοσοσφαιρίνης). Μακροαμυλασαιμία μπορούν να εμφανίσουν οι πάσχοντες από σύνδρομα δυσαπορρόφησης, νοσήματα του ήπατος, συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, ρευματοειδή αρθρίτιδα, λέμφωμα, καρκίνωμα και AIDS, αλλά και το 2-6% των ατόμων που δεν πάσχουν από κάποιο συγκεκριμένο νόσημα. Ο υπολογισμός του λόγου κάθαρσης αμυλάσης/κρεατινίνης (ACR) {αμυλάση ούρων (U/L) x κρεατινίνη ορού (mg/dL) / αμυλάση ορού (U/L) x κρεατινίνη ούρων (mg/dL) x 100} χρησιμοποιείται για την διάγνωση της μακροαμυλασαιμίας. Ένας λόγος μεγαλύτερος από 5% είναι ενδεικτικός οξείας παγκρεατίτιδας ένω ένας λόγος μικρότερος του 1% υποδεικνύει μακροαμυλασαιμία.
Περισσότερες πληροφορίες:
- e-Medicine Gastroenterology - Hyperamylasemia