Νεοπλασματικοί ή καρκινικοί δείκτες (tumor markers) ονομάζονται όλες εκείνες οι ουσίες οι οποίες παρέχουν μία ένδειξη παρουσίας ή ανάπτυξης μιας νεοπλασίας. Με το προσδιορισμό των καρκινικών δεικτών μπορούμε να διακρίνουμε τους υγιείς από τους πάσχοντες και συγχρόνως να παρακολουθήσουμε τις ειδικές συμπεριφορές του νεοπλασματικού κυττάρου. Κανένας νεοπλασματικός δείκτης δεν είναι ειδικός για μία μόνο νεοπλασία, διότι οι βασικές πεπτιδικές αλύσεις των αντιγόνων των διαφόρων καρκινικών και μη συστατικών του ανθρώπινου κυττάρου είναι όμοιες.
Η χρήση των νεοπλασματικών δεικτών στα πρώτα στάδια της πάθησης ως διαγνωστική εξέταση μπορεί να δικαιολογηθεί μόνο σε επιλεγμένες καταστάσεις και με δείκτες υψηλής ειδικότητας όπως π.χ. στην περίπτωση του καρκίνου του προστάτη εξετάζεται ο δείκτης PSA. Η διάγνωση αυτή οπωσδήποτε θα πρέπει να συνοδεύεται από άλλες διαγνωστικές, κλινικές και εργαστηριακές εξετάσεις.
Ο προσδιορισμός των καρκινικών δεικτών ταυτόχρονα με τη διάγνωση της νεοπλασίας και πριν από οποιοδήποτε θεραπευτικό σχήμα, μπορεί να προσλάβει προγνωστική αξία και πολλές φορές μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως βοήθημα στη σταδιοποίηση της νεοπλασίας.
Η πιο συνετή χρήση των καρκινικών δεικτών συνίσταται στην εκτίμηση των μεταβολών τους χρονικά, συγκρίνοντας δηλαδή την τιμή αυτών με την πορεία της νεοπλασματικής πάθησης ή με τα αποτελέσματα της αντι-νεοπλασματικής θεραπείας. Οι θετικές ή αρνητικές μεταβολές των νεοπλασματικών δεικτών είναι ενδεικτικές μιας αύξησης ή ελάττωσης του αριθμού των νεοπλασματικών κυττάρων και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην τακτική παρακολούθηση των ασθενών που ακολουθούν κάποιο θεραπευτικό σχήμα, αφού η μείωση της τιμής τους σημαίνει την επιτυχία του θεραπευτικού σχήματος που ακολουθήθηκε.
| Νεοπλασματικοί δείκτες | ||||
| Εξέταση | Συντομογραφία | Φυσιολογικές τιμές* | Επεξήγηση | Μονάδα μέτρησης |
| α εμβρυϊκή πρωτεΐνη (α φετοπρωτεΐνη) | aFP | ≤15 | ng/ml | |
| Καρκινοεμβρυϊκό αντιγόνο | CEA | ≤2,5 ≤3,5 | Μη καπνιστές Καπνιστές | ng/ml |
| Καρκινικό αντιγόνο 15-3 | CA 15-3 | ≤35 | U/ml | |
| Καρκινικό αντιγόνο 125 | CA 125 | ≤35 | U/ml | |
| Καρκινικό αντιγόνο 19-9 | CA 19-9 | ≤37 | U/ml | |
| Καρκινικό αντιγόνο 50 | CA 50 | ≤25 | U/ml | |
| Ειδική νευρωνική ενολάση | NSE | 0-12,5 | ng/ml | |
| Καρκινικό αντιγόνο 72-4 ή TAG 72 | CA 72-4 ή TAG 72 | <3 | U/L | |
| Αντιγόνο του επιθηλιακού καρκινώματοςπλακώδους τύπου | SCC | 0-2 | ng/ml | |
| Ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη | HCG ή β-hCG | ≤5 | mlU/ml | |
| Ειδικό προστατικό αντιγόνο | PSA | 0,0-2,5 0,0-3,5 0,0-4,5 0,0-6,5 | 40-49 ετών 50-59 ετών 60-69 ετών 70-79 ετών | ng/ml |
| Ελεύθερο ειδικό προστατικό αντιγόνο | Free PSA | <10 10-20 >20 | Ύποπτο Επανέλεγχος Φυσιολογικό | % του ολικού |
| Λόγος ελεύθερου/ολικού προστατικού αντιγόνου | PSA ratio | <0,11 0,11-0,25 >0,25 | Ύποπτο Επανέλεγχος Φυσιολογικό | |
| Όξινη προστατική φωσφατάση | PAP | ≤2,2 | ng/ml | |
| Θυρεοσφαιρίνη | Tg | 3-52 | ng/ml | |
| Καλσιτονίνη | CT | ≤70 ≤150 | Παιδιά Ενήλικες | pg/ml |
| Γαστρίνη | GAS | <10-125 ≤100 ≤75 | Παιδιά Άνδρες Γυναίκες | pg/ml |
| Ειδικό ιστικό πολυπεπτιδικό αντιγόνο | TPS | <80 | U/L | |
| Πολυπεπτιδικό αντιγόνο των ιστών | TPA | ≤95 | U/ml | |
| Κυτταροκερατίνη 21-1 | CYFRA 21.1 | <3,3 | ng/ml | |
| Αντιγόνο του όγκου της κύστης | BTA | 0 | Δεν ανιχνεύεται φυσιολογικά | |
| Καρκινικό αντιγόνο τύπου βλεννίνης | MCA | 0-11 | mU/ml | |
| Καρκινικό αντιγόνο 27.29 | CA 27.29 | <38 | U/ml | |
| β2-μικροσφαιρίνη | b2M | <3 | mg/L | |
| Ανθρώπινη χοριακή γοναδοτροπίνη | β-HCG | <3 | U/L | |
| Αγγειοδραστικό εντερικό πολυπεπτίδιο | VIP | <30 | pmol/L | |
| Οστεοκαλσίνη | BGP | 2-12 | ng/ml | |
* Οι θεωρούμενες ως φυσιολογικές τιμές στις εξετάσεις αίματος ποικίλουν ανάλογα με το εργαστήριο που τις διεξάγει και για το λόγο αυτό αναφέρονται στα αποτελέσματα που παραδίδονται, για να χρησιμοποιηθούν ως τιμές αναφοράς. Εάν έχετε στα χέρια σας εξετάσεις από συγκεκριμένο εργαστήριο, δεχθείτε ως φυσιολογικές τιμές, τις τιμές που δίνει το εργαστήριο.
Για περισσότερες πληροφορίες και επεξήγηση των νεοπλασματικών δεικτών επισκευθείτε την θεματική ενότητα της Ογκολογίας
Πηγή: Michael Jakob - Εγχειρίδιο φυσιολογικών τιμών -Ιατρικές εκδόσεις Βαγιονάκης