Τα υμενόπτερα είναι έντομα στην τάξη των οποίων ανήκουν οι μέλισσες και οι σφήκες και τσιμπούν το θύμα, στο κυνήγι της λείας τους αλλά και για να υπερασπίσουν τις αποικίες τους.
Τα δηλητήρια τους περιέχουν μεγάλη ποικιλία αμινών, πεπτιδίων και ενζύμων που είναι υπεύθυνα για τις τοπικές και συστηματικές αντιδράσεις.
Οι προκαλούμενοι θάνατοι από νυγμούς υμενοπτέρων είναι συνήθως αποτέλεσμα των αλλεργικών αντιδράσεων και πολύ σπάνια λόγω της τοξικότητας των δηλητηρίων.
Οι μέλισσες τσιμπούν το θύμα μόνο μία φορά και έπειτα πεθαίνουν χάνοντας την συσκευή του κεντριού και τον σάκο του δηλητηρίου, ενώ οι σφήκες μπορούν να τσιμπήσουν πολλές φορές.
Το δηλητήριο των υμενόπτερων παράγεται από ειδικούς αδένες στο οπίσθιο άκρο της κοιλιάς και διαφέρει ανάλογα με το είδος του εντόμου.
Οι άμεσες τοξικές ενέργειες οφείλονται στην σεροτονίνη, την ισταμίνη, την ακετυλοχολίνη και άλλες κινίνες που περιέχονται στο δηλητήριο.
Το δηλητήριο της μέλισσας περιέχει τοξίνες, όπως την μελλιτίνη που καταστρέφει τις κυτταρικές μεμβράνες, την απαμίνη, μία νευροτοξίνη και την αδολαπίνη η οποία έχει αντιφλεγμονώδεις δράσεις. Ένζυμα του δηλητηρίου όπως η υαλουρονιδάση, βοηθούν στην διείσδυση του δηλητηρίου στους ιστούς, ενώ οι φωσφολιπάσες συγκαταλέγονται στις κύριες αλλεργιογόνες ουσίες του δηλητηρίου.
Άτομα αλλεργικά στο δήγμα της μέλισσας μπορεί να είναι αλλεργικά και στο δήγμα σφήκας λόγω της μικρής αλλά πιθανής διασταυρωτής ευαισθητοποίησης στα δύο δηλητήρια.
Κλινική εικόνα:
- Αμέσως μετά το δήγμα παρατηρείται πόνος, αίσθημα καύσου και τοπικό οίδημα στο σημείο του νυγμού.
- Σε περίπτωση νυγμού από έντομο που έχει καταποθεί κατά λάθος μπορεί να προκληθεί έντονο και απειλητικό για την ζωή οίδημα των ανώτερων αεραγωγών.
- Σε πολλαπλούς νυγμούς μπορεί να προκληθούν εμετοί, διάρροια, γενικευμένο οίδημα, υπόταση, δύσπνοια, ραβδομυόλυση (καταστροφή μυών), αιμόλυση και οξεία νεφρική ανεπάρκεια.
- Πολλές φορές οι τοπικές αντιδράσεις (πόνος, οίδημα και ερυθρότητα) επεκτείνονται πολύ πιο πέρα από το σημείο νυγμού, μοιάζουν με φλεγμονή του δέρματος, αλλά πιθανότατα να είναι αντίδραση υπερευαισθησίας.
- Τα αλλεργικά άτομα μπορεί να παρουσιάσουν από ήπιες αλλεργικές αντιδράσεις, όπως ναυτία, κοιλιακό πόνο, γενικευμένη κνίδωση (φαγούρα), αγγειοοίδημα, έως σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις όπως οίδημα λάρυγγα, βρογχόσπασμο, δύσπνοια και καταπληξία (αλλεργικό Shock) που μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και σε θάνατο χωρίς την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Οι σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις συμβαίνουν συνήθως μέσα στα δέκα πρώτα λεπτά.
Θεραπεία:
- Απομακρύνετε όσο το δυνατό νωρίτερα το κεντρί της μέλισσας για να περιοριστεί η ποσότητα του δηλητηρίου που εισέρχεται στου ιστούς (η συσκευή τσιμπήματος εγχέει ενεργά δηλητήριο στην πληγή για ένα λεπτό μετά το τσίμπημα).
- Απολυμάνετε το σημείο του νυγμού και τοποθετήσετε πάγο για να περιοριστεί το οίδημα και η διάχυση του δηλητηρίου.
- Ανυψώστε το σημείο νυγμού και εφαρμόστε αιμοστατικό επίδεσμο για τη επιβράδυνση της εξάπλωσης του δηλητηρίου και τον περιορισμό του οιδήματος.
- Σε ήπιες αλλεργικές αντιδράσεις μπορείτε να λάβετε από το στόμα αντιισταμινικά, και στις πιο σοβαρές μπορεί να κριθεί απαραίτητη η λήψη γλυκοκορτικοειδών.
- H περίπτωση αναφυλαξίας πρέπει να αντιμετωπιστεί με υποδόρια ένεση 0,3 -0,5 ml αδρεναλίνης, έτοιμου διαλύματος 1:1000, (σε προγεμισμένη σύριγγα), δόση η οποία μπορεί να επαναληφθεί κάθε 20 με 30 λεπτά αν είναι απαραίτητο και απαιτεί άμεση ιατρική βοήθεια.
Πρόληψη:
- Τα αλλεργικά άτομα πρέπει να έχουν πάντα μαζί τους και να γνωρίζουν την χρήση της προγεμισμένης σύριγγας αδρεναλίνης και να αναζητούν άμεσα ιατρική βοήθεια.
- Σε περίπτωση επισκέψεων στο ύπαιθρο να φοράτε πάντα παπούτσια και ρούχα που προστατεύουν από την έκθεση στα έντομα.
- Να αποφεύγετε τα γλυκά φαγητά και να μην φοράτε ανοιχτόχρωμα ρούχα, αρώματα και καλλυντικά που προσελκύουν τις μέλισσες και τις σφήκες.
Ανοσοθεραπεία:
Η ανοσοθεραπεία είναι μια μέθοδος κατά την οποία μείγματα κεκαθαρμένου δηλητηρίου σφήκας και μέλισσας μετά από έλεγχο με δερματικές δοκιμασίες χορηγούνται επανειλημμένα με ενέσεις για να προκαλέσουν την παραγωγή αντισωμάτων από τον οργανισμό έναντι του δηλητηρίου των υμενόπτερων με τελικό σκοπό την μείωση των υποτροπών της αναφυλαξίας.
Διαβάστε επίσης: Αναφυλαξία