Ο Υπεζωκότας:
Η υπεζωκοτική κοιλότητα αφορίζεται από:
- Το σπλαχνικό (περισπλάγχνιο) πέταλο που περιβάλει τους πνεύμονες και
- Το τοιχωματικό (περίτονο) πέταλο που προσφύεται στον θωρακικό κλωβό, στο διάφραγμα και στο μεσοθωράκιο.
Κάθε πέταλο αποτελείται από:
- Την μεσοθηλιακή στιβάδα που επικαλύπτει την ελαστική στιβάδα χωρίς αγγεία και
- Την χαλαρή στιβάδα που περιέχει ελαστικές και κολλαγόνες ίνες, αιμοφόρα και λεμφοφόρα αγγεία καθώς και νεύρα.
Σχηματική παράσταση του υπεζωκότα
Κατά την εμβρυογένεση οι δύο υπεζωκοτικές κοιλότητες αποτελούν συνέχεια της περιτοναϊκής κοιλότητας, αλλά αργότερα χωρίζονται από αυτή με την αναπτυσσόμενη πλευροπεριτοναϊκή μεμβράνη. Παραμένοντα ελλείμματα μπορεί να αποτελούν θέσεις επικοινωνίας της υπεζωκοτικής με την περιτοναϊκή κοιλότητα και δημιουργία υπεζωκοτικής συλλογής (π.χ παγκρεατίτιδα).
Υπό φυσιολογικές συνθήκες τα δύο πέταλα χωρίζονται από μία λεπτή στιβάδα υγρού.
Οι πνεύμονες κατά την ελαστική επαναφορά τους έλκουν το σπλαχνικό πέταλο προς τα μέσα και η επαναφορά του θωρακικού τοιχώματος έλκει το περίτονο προς τα έξω. Η πραγματική πίεση της υπεζωκοτικής κοιλότητας είναι χαμηλότερη από την ατμοσφαιρική. Μέσα στην κοιλότητα το υγρό κινείται από την επιφάνεια του περίτονου στην κοιλότητα και από αυτήν στο σπλαχνικό πέταλο όπου διαπερνά τα τριχοειδή. Το σύστημα αυτό έχει αξιοσημείωτη ισορροπία και φυσιολογικά εμποδίζει την συλλογή υγρού παρά το γεγονός ότι καθημερινά παράγονται και απορροφούνται 5-10 λίτρα υγρού και επιπλέον οι πρωτεΐνες παροχετεύονται με τα λεμφαγγεία που μπορούν να αυξήσουν την απορροφητική του ικανότητα αρκετές φορές.
Υπεζωκοτική συλλογή:
Υπεζωκοτική συλλογή δεξιάΕίναι η συλλογή υγρού στην υπεζωκοτική κοιλότητα και παρατηρείται σε περιπτώσεις που προκαλούνται ανωμαλίες της υδροστατικής και οσμωτικής πίεσης, αύξηση της διαβατότητας των τριχοειδών ή δυσλειτουργία των παροχετευτικών λεμφαγγείων λόγω ανατομικής ή λειτουργικής απόφραξης.
Η φλεγμονή του υπεζωκότα, λοιμώδους αιτιολογίας ή άσηπτη προκαλεί αύξηση της διαβατότητας των τριχοειδών και συλλογή εξιδρωματικού πλευριτικού υγρού με μεγάλη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη.
Οι μεταβολές της συστηματικής και της φλεβικής πίεσης (π.χ στην καρδιακή ανεπάρκεια) καθώς και μια ελάττωση της οσμωτικής πίεσης λόγω της υπολευκωματιναιμίας, συνεπάγονται αύξηση της διίδρωσης υγρού από τα τριχοειδή του περίτονου πετάλου και ελάττωση της επαναρρόφησης του από το περισπλάγχνιο.
Κλινική εικόνα:
- Η κλινική διαπίστωση της συλλογής προϋποθέτει την παρουσία ποσότητας υγρού ίσης ή μεγαλύτερης από 500 ml, ενώ η μικρότερη και μέχρι 200 ml διαπιστώνεται μόνο ακτινολογικά.
- Μικρές συλλογές συνήθως δεν δίνουν συμπτώματα.
- Εμφάνιση δύσπνοιας σε μεγάλες συλλογές και κυρίως σε συνύπαρξη καρδιακής νόσου.
- Μερικές φορές πλευριτικός πόνος (συνήθως στο εξίδρωμα) και ξηρός βήχας.
- Επικρουστική αμβλύτητα της αντίστοιχης περιοχής.
- Εξασθένηση ή κατάργηση των φωνητικών δονήσεων και του αναπνευστικού ψιθυρίσματος στην αντίστοιχη περιοχή.
- Ακουστικά μπορεί να διαπιστωθεί βρογχική αναπνοή ή αιγοφωνία στο ανώτερο όριο της συλλογής ενώ η παρουσία ήχου υπεζωκοτικής τριβής είναι ενδεικτική της πλευρίτιδας.
Ακτινολογικός έλεγχος:
Ακτινολογική εικόνα υπεζωκοτικής συλλογής αριστερά
- Ποσότητες μεταξύ 200 και 500 ml ακτινολογικά εκδηλώνονται με την εικόνα της κατάληψης της σύστοιχης πλευροδιαφραγματικής γωνίας.
- Μεγαλύτερες ποσότητες προκαλούν έντονη σκίαση των πνευμονικών πεδίων με σχηματισμό κοίλου μηνίσκου.
- Υποπνευμονικές συλλογές δημιουργούν την εντύπωση ανύψωσης του ημιδιαφράγματος η οποίες μπορούν να επιβεβαιωθούν με ακτινογραφία αριστερής κατάκλισης.
- Η διάγνωση μιας εγκυστωμένης συλλογής, ιδιαίτερα αν συνυπάρχει παρεγχυματική νόσος μπορεί να απαιτήσει αξονική τομογραφία.
- Σε μεγάλες συλλογές έχουμε μετατόπιση του μεσοπνευμονίου προς την αντίθετη πλευρά (προσοχή σε ατελεκτασία μπορεί να μην προκληθεί).
Οι πέντε κύριοι τύποι υπεζωκοτικής συλλογής είναι:
- Το διίδρωμα
- Το εξίδρωμα
- Το εμπύημα
- Ο αιμοθώρακας και
- Ο χυλοθώρακας.