Σημαντικό χαρακτηριστικό της συναισθηματικής νοημοσύνης, σε σχέση με την «κλασική» νοημοσύνη (το γνωστό σε όλους IQ), είναι ότι καλλιεργεί την αισιοδοξία και την ελπίδα, γιατί μαθαίνεται. Και το πιο ελπιδοφόρο απ' όλα είναι ότι μπορεί να ξεκινήσει να τη μαθαίνει κανείς οποιαδήποτε στιγμή στη ζωή του ποτέ δεν είναι αργά. Δεν υπάρχει χρονικό σημείο ή ηλικία έναρξης της εκμάθησής της. Βέβαια, όσο πιο νωρίς ξεκινήσει κανείς, τόσο το καλύτερο γι' αυτόν.
Ο Steiner αποδίδει τη συναισθηματική νοημοσύνη με τον όρο «emotional literacy», σε αντίθεση με τον Goleman, ο οποίος χρησιμοποίησε τον όρο «emotional intelligence». Αυτό που διαφοροποιεί τη δική του συναισθηματική νοημοσύνη, όπως τονίζει ο ίδιος, είναι ότι πρόκειται για μια συναισθηματική νοημοσύνη με καρδιά. Πιο συγκεκριμένα, η δική του ΣΝ αποκτάται με την εκμάθηση και την εξάσκηση της γλώσσας των συναισθημάτων. Πρόκειται για ένα διαφορετικό συναισθηματικό αλφαβητάρι, που αποτελεί το επικοινωνιακό μας εργαλείο για τη λεκτικοποίηση, τη μετάδοση, αλλά και την πρόσληψη των συναισθημάτων μας σε όλες τους τις αποχρώσεις. Όταν κάποιος αποκτήσει το αλφαβητάρι αυτό, θεωρείται συναισθηματικά νοήμων, παύει να είναι συναισθηματικά αναλφάβητος και η καρδιά του ξεκλειδώνεται, ανοίγει. Με δυο λόγια, ο Steiner, όταν μας μιλά για συναισθηματική νοημοσύνη, δεν εννοεί «τεχνικές» ή «δεξιότητες» διαχείρισης των συναισθημάτων μας, που απευθύνονται κυρίως στον έλλογο εαυτό μας -όπως πιθανόν άλλοι είχαν προηγουμένως υποστηρίξει- αλλά την εκμάθηση μιας νέας γλώσσας που οδηγεί σε ουσιαστική και ριζική μεταμόρφωση του εαυτού, σε συναισθηματική μεταμόρφωση.
Η εκπαίδευση στη συναισθηματική νοημοσύνη επικεντρώνεται στην καρδιά και αποτελείται από πέντε βασικές δεξιότητες:
1. Να αναγνωρίζετε τα συναισθήματα σας
Γνωρίζετε τα πραγματικά σας συναισθήματα; Πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να προσδιορίσουν συναισθήματα αγάπης, ντροπής ή περηφάνιας, ούτε μπορούν να πουν το λόγο για τον οποίο προκαλούνται αυτά τα απροσδιόριστα συναισθήματα. Αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι δεν μπορούν να πουν πόσο έντονα είναι τα συναισθήματά τους, ακόμα κι αν τους ζητηθεί να τα κατηγοριοποιήσουν ως μέτρια, έντονα ή κατακλυσμιαία. Αν δεν μπορείτε να ορίσετε τα συναισθήματά σας, ή ποια είναι η αιτία και η ισχύς τους, δεν μπορείτε να πείτε σε ποιο βαθμό αυτά τα συναισθήματα επηρεάζουν εσάς και τους ανθρώπους γύρω σας.
2. Να έχετε βαθιά ενσυναίσθηση
Αναγνωρίζετε τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων; Κατανοείτε, γιατί οι άλλοι αισθάνονται έτσι όπως αισθάνονται; Ταυτίζεστε με την κατάσταση ή τα κίνητρα κάποιου άλλου; Αυτή είναι η ικανότητα να «νιώθετε για» τους άλλους ανθρώπους, να νιώθετε τα συναισθήματά τους, όπως νιώθετε τα δικά σας. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν μόνο μια ασαφή ιδέα αυτού που νιώθουν οι άλλοι. Όταν έχουμε ενσυναίσθηση, τα συναισθήματα των ανθρώπων αντηχούν μέσα μας. Διαισθητικά νιώθουμε τι είναι αυτά τα συναισθήματα, πόσο έντονα είναι και τι είναι αυτό που τα προκάλεσε.
3. Να μάθετε να διαχειρίζεστε τα συναισθήματα σας
Έχετε τον έλεγχο των συναισθημάτων σας; Το να γνωρίζουμε τα συναισθήματά μας και εκείνα των άλλων δεν είναι αρκετό για να γίνουμε συναισθηματικά νοήμονες. Απαιτείται να ξέρουμε πότε και πώς η συναισθηματική έκφραση ή η έλλειψή της επηρεάζει άλλους ανθρώπους. Απαιτείται να μάθουμε πώς να διεκδικούμε τα θετικά μας συναισθήματα, όπως την ελπίδα, την αγάπη και τη χαρά. Και χρειάζεται να ξέρουμε πώς να εκφράζουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα, όπως το θυμό, το φόβο ή την ενοχή, με έναν ακίνδυνο και δημιουργικό τρόπο ή να αναβάλλουμε την έκφρασή τους, έως ότου έρθει μια καλύτερη στιγμή.
4. Να διορθώνετε τη συναισθηματική βλάβη
Ξέρετε πώς να ζητάτε συγγνώμη και να επανορθώνετε; Επειδή είμαστε άνθρωποι, όλοι μας κάνουμε συναισθηματικά λάθη και πληγώνουμε τους άλλους, αλλά σπανίως παίρνουμε μέτρα για να επανορθώσουμε τα λάθη μας και προτιμάμε να τα «κρύβουμε κάτω από το χαλί». Πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τι λάθος κάναμε και να το διορθώνουμε. Για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να αναλαμβάνουμε ευθύνες, να ζητάμε συγγνώμη και να επανορθώνουμε. Αυτά τα καθήκοντα δεν είναι εύκολα, αλλά αν δεν τα φέρουμε εις πέρας, τα ανομολόγητα λάθη μας θα δηλητηριάζουν μόνιμα τις σχέσεις μας.
5. Να τα τοποθετείτε όλα σε μια σειρά
Τελικά, αν μάθετε επαρκείς δεξιότητες, αναπτύσσετε μία ικανότητα που ονομάζω «συναισθηματική αλληλεπίδραση». Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να συντονίζεστε με τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω σας νιώθοντας τις συναισθηματικές τους καταστάσεις και να αλληλεπιδράτε με αυτούς αποτελεσματικά.
Βιβλιογραφία:
Steiner, C. (2006). Συναισθηματική Νοημοσύνη με Καρδιά (Μετάφραση: B. Παππά). Αθήνα: Καστανιώτης.