Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση Β΄ Μέρος

Από παλιά υπήρχαν πολλοί και διά­φοροι μύθοι γύρω από την έννοια του αυνανισμού. Ένας από αυτούς ήταν ότι τα αγόρια που αυνανίζονται χάνουν τις σεξουαλικές τους ικανότητες (ό,τι χει­ρότερο δηλαδή για το μελλοντικό άντρα). Ένας άλλος συνέ­δεε τον αυνανισμό με θεία τιμωρία (ήταν ένας εύλογος συλλογισμός σε μια χριστιανική κοινωνία που ακόμα βασί­ζει την ηθική πάνω στο δόγμα της ενοχής). Ανήθικη και ά­ξια της Θείας Δίκης, η πράξη του αυνανισμού θεωρούνταν α­πό όλους (αυνανιζόμενους και μη) πράξη κατακριτέα και α­μαρτωλή.

Παρόλα αυτά, το ενδιαφέρον για τα γεννητικά όργανα είναι κάτι φυσιολογικό στην παιδική ηλικία, ακόμη και στα προσχολικά χρόνια. Εξάλλου, είναι φυσικό σχεδόν όλα τα αγόρια και τα κορίτσια να εξερευνούν την περιοχή των γεννητικών τους οργάνων κάποια στιγμή, όπως ακριβώς εξερευνούν τη μύτη τους, τα αυτιά τους και τα άλλα σημεία του σώματος τους. Μπορεί να βρεθείτε σε αμηχανία βλέποντας το παιδί σας να αυνανίζεται, όμως μην πανικοβάλλεστε, γιατί αυτή η συνήθεια δεν είναι επιβλαβής.

Το άγγιγμα των γεννητικών οργάνων με σκοπό την ευχαρίστηση και τη χαλάρωση είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε όλους τους ανθρώπους. Έρευνες που έγιναν αποκάλυψαν ότι σχεδόν τα μισά από τα παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών έχουν «παίξει» με τα γεννητικά τους όργανα και ο αριθμός είναι πιθανότατα μικρότερος από τον πραγματικό, επειδή ορισμένες μητέρες δε θα παραδέχονταν εύκολα μια τέτοια συμπεριφορά και επειδή, επίσης, πολλά παιδιά το κάνουν κρυφά. Οι περισσότεροι γονείς ντρέπονται γι' αυτή τη συνήθεια, γιατί τη συσχετίζουν με τη σεξουαλική ευχαρίστηση, κι αυτός είναι ο λόγος που αναφέρουν πάντα χαμηλόφωνα τη λέξη «αυνανισμός». Ο αυνανισμός, όμως, στα προσχολικά χρόνια (σε αντίθεση με τον αυνανισμό των ενηλίκων, ο οποίος καταλήγει σε οργασμό) ανακουφίζει, δεν ερεθίζει σεξουαλικά. Όπως άλλες συνήθειες (π.χ. το πιπίλισμα του αντίχειρα, το στρίψιμο των μαλλιών), ο αυνανισμός ανακουφίζει το παιδί, δίνοντάς του ένα αίσθημα χαλάρωσης και ασφάλειας. Είναι αυτές οι μυστικές ερωτικές στιγμές που σφραγίζουν, μέσα στο ασφαλές και μισοσκότει­νο δωμάτιο του, τις πρώιμες ορμές του παιδιού στο χώρο της σεξουαλικότητάς του. Υπάρχουν όμως και παιδιά που με τον αυνανισμό αποκτούν μια σχέση τόσο πιεστική και ανεξέλεγκτη, που φτάνει καμιά φορά ακόμα και να τα κυριεύει. Τότε το ερωτικό στοιχείο της ηδονής υποχωρεί μπροστά σε μια πιο έντονη έκφραση της σεξουαλικής ικανοποίησης.

Τι είναι αυτό που σπρώχνει μερικά παιδιά να δημιουργήσουν μια τέτοιου τύπου σχέση με τον αυνανισμό;

Η πράξη του αυνανισμού είναι, πράγματι, μια πράξη α­πόσυρσης, αφού οδηγεί τα παιδιά (όπως και τους μεγάλους) μακριά από την πραγματικότητα, την τετριμμένη συχνά πραγματικότητα, με τα καθημερινά προγράμματά της, τις συνήθειες, τις συγκρούσεις, τα συμπλέγματα (κόμπλεξ-complex), την ανασφά­λεια... Και τα οδηγεί, έστω και για λίγο, σε έναν κόσμο ό­που κυριαρχούν η ηδονή και η ασφάλεια - ακόμα κι αν πρό­κειται να έρθει μετά η ενοχή.

Ο φυσιολογικός αυνανισμός γίνεται παθολογικός όταν ε­γκλωβίζει το άτομο, που τον χρησιμοποιεί όχι για να δώσει μια ερωτική διέξοδο στη λιβιδινική ορμή του, αλλά για να α­ντισταθμίσει το αδιέξοδο που αισθάνεται να του επιφυλάσ­σει η πραγματικότητα.

Οι πιο συνηθισμένοι λόγοι για τους οποίους καταλήγουν τα παιδιά σε μια έντονη «χρήση» αυνανισμού είναι:

• Όταν αισθάνονται ότι οι γονείς τους δεν τους δίνουν φρο­ντίδα και προσοχή, δηλαδή την αγάπη που περιμένουν.
• Όταν δεν αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους και το πε­ριβάλλον και δεν ξέρουν τι άλλο να κάνουν.
• Όταν αισθάνονται μέσα τους και γύρω τους ένα κενό.
• Όταν κάτι τα φοβίζει ή τα απειλεί (άνθρωπος, κατά­σταση ή γεγονός) και θέλουν, έστω γι' αυτό το λίγο χρό­νο, να ξεχάσουν.

Καμιά αντίδραση και καμιά συμπεριφορά δεν μπορεί να αξιολογηθεί σωστά, αν δεν λάβουμε υπόψη τα αίτια που την προκαλούν. Με αυτή την έννοια, τίποτα, ούτε ακόμα και ο αυνανισμός, δεν μπορεί να αξιολογηθεί ως καλό ή κακό.

Πως μπορούν να αντιδράσουν οι γονείς όταν υποπτεύο­νται (ή όταν βλέπουν) τα παιδιά τους να ερεθίζονται σεξουαλικά;

1. Μια καλή αρχή είναι να εξηγήσουμε στα παιδιά μας πως ό,τι νιώθουν είναι φυσιολογικό και ότι δεν είναι κακό να διεγείρονται. Καλό είναι, επίσης, ο πατέρας να βρίσκεται κοντά στο αγόρι και η μητέρα κοντά στο κορίτσι.
2. Ας σκεφτούμε ακόμη ότι όλες οι ευκαιρίες της καθημερινότητας είναι καλές για να μεταδώσουμε στα παιδιά το μήνυμα ότι η σεξουαλικότητα αποτελεί μέρος της ζωής μας, την κάνει πιο ευχάριστη και ολοκληρωμένη.
3. Μην μπείτε στον πειρασμό να χρησιμοποιήσετε τις ιστορίες της γιαγιάς σας για να αποθαρρύνετε ένα μικρό παιδάκι απ' αυτή του τη συνήθεια. Απειλές για τύφλωση, για θεία τιμωρία, για κρεατοελιές ή για οτιδήποτε άλλο θα το τρομοκρατήσουν μονάχα και θα μάθει να συσχετίζει τα γεννητικά του όργανα με το φόβο.
4. Αποφύγετε, επίσης, να το χτυπήσετε όταν το δείτε να χαϊδεύεται, γιατί αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να συσχετίσει τις σεξουαλικές δραστηριότητες με την τιμωρία. Όσο πιο δυνατή είναι η αντίδρασή σας στο γεγονός ότι αυνανίζεται, τόσο πιθανότερο είναι η συνήθεια αυτή να γίνει πιο έντονη.
5. Υιοθετήστε, αντίθετα, μια προσέγγιση χαμηλών τόνων, λέγοντάς του ευγενικά ότι δε θέλετε να το βλέπετε να αγγίζει τα γεννητικά του όργανα μπροστά σας. Χρησιμοποιήστε όρους που μπορεί να καταλάβει, όπως: «Σε παρακαλώ, μην τρίβεσαι έτσι». Κάντε το όσο πιο ήρεμα μπορείτε.
6. Προσπαθήστε να αποσπάσετε την προσοχή του παιδιού από τον εαυτό του και να τη στρέψετε σε μια άλλη δραστηριότητα, όπως το παιχνίδι ή το άκουσμα μιας ιστορίας.

Ωστόσο, αν το παιδί αυνανίζεται συχνά, ίσως αυτό να σημαίνει ότι υποφέρει από στρες. Θα καταφέρετε να σταματήσετε αυτή τη συνήθεια ανακαλύπτοντας και εξαφανίζοντας την πηγή του στρες.

Εξηγήστε στο παιδί σας τη σημασία της ιδιωτικής ζωής

• Υπενθυμίστε του ότι όλοι, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, έχουν το δικαίωμα να αποφασίσουν ποιος θα τους αγγίξει και ποιος όχι. Το σώμα του είναι δικό του και ότι όπως ακριβώς εκείνο κάποιες φορές δε θέλει να το φιλάτε και να το αγκαλιάζετε, το ίδιο συμβαίνει και με τους άλλους ανθρώπους. Εμείς, «οι μεγάλοι», με τη σειρά μας σεβόμαστε την επιθυμία του παιδιού. Ακόμη και αν θέλουμε να το φιλήσουμε το ρωτάμε αν θέλει κι εκείνο. Μπορεί να μας πει όχι και αυτό το σεβόμαστε. Το παιδί είναι μια αυθύπαρκτη προσωπικότητα.
• Αν είναι ο αυνανισμός που σας ανησυχεί, πείτε στο παιδί ότι στους άλλους ανθρώπους δεν αρέσει να το βλέπουν να το κάνει αυτό. Εξηγήστε με απλά και κατανοητά λόγια ότι πρόκειται για κάτι απόλυτα φυσιολογικό. Ωστόσο, επειδή ακριβώς είναι μια πολύ προσωπική στιγμή καλό είναι να το κάνει στο δικό του προσωπικό χώρο.

«Αν πιστεύουμε ότι ο άνθρωπος είναι ελεύθερος να δια­θέσει το σώμα και την ψυχή του όπως το αισθάνεται και το θέλει, γιατί να μην είναι ελεύθερος να εκφράσει και τον έρωτά του όπως τον αισθάνεται και τον θέλει - δηλαδή ε­κεί όπου θα βρει ανταπόκριση και ηδονή; Το μόνο πράγμα στη ζωή μας που δεν είναι σωστό είναι να προκαλούμε πόνο και κακό στο συνάνθρωπο μας».

Μυρτώ Νίλσεν (2002)

Σε πολλούς γονείς υπάρχει μια διάχυτη ανησυχία για τη μελλοντική σεξουαλική ταυτότητα των παιδιών τους (κυρίως των αγοριών, γιατί σπάνια ταράζονται οι ενήλικες στη θέα ενός κοριτσιού που παίζει με αυτο­κινητάκια ή σκαρφαλώνει στα δέντρα∙ αντίθετα, μάλιστα, μπορεί να τους προκαλεί και θαυμασμό, αφού συ­μπεριφέρεται σαν... αγοροκόριτσο).

Η ταραχή που αισθάνονται πολλοί γονείς στη σκέψη και μόνο μιας ομοφυλοφιλικής διάθεσης των παιδιών τους έχει τη ρίζα της στη σχέση που οι ίδιοι έχουν αναπτύξει με τη σεξουαλικότητα γενικά - και με τη δική τους, πιο συγκε­κριμένα. Αν δεχθούμε το γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν στο ψυχοβιολογικό τους υπόστρωμα στοιχεία και των δύο φύλων (σε διαφορετική αναλογία, βέβαια), μπορούμε καλύ­τερα να κατανοήσουμε πόσο η υποψία ομοφυλοφιλίας σε έ­να παιδί μπορεί να αναστατώσει τους γονείς του, ακριβώς γιατί αγγίζει κατά κάποιο τρόπο τα δικά τους (ασυνείδητα για τους περισσότερους) ομοφυλοφιλικά στοιχεία.

Ο πατέρας ενός αγοριού που εμφανίζει τάσεις ομοφυλο­φιλίας βιώνει σίγουρα αυτή την κατάσταση σαν ένα προ­σωπικό ναρκισσιστικό πλήγμα (Μα το δικό μου παιδί...), α­φού, όπως φαίνεται, δεν έχει λειτουργήσει σαν καλό (σε­ξουαλικό) πρότυπο για το γιο του. Η μητέρα, από την άλ­λη μεριά, ενώ συμμερίζεται με τον άντρα της ένα αίσθημα ντροπής μπροστά στο κοινωνικό πλήγμα που αποτελεί α­κόμα σε μια κοινωνία σαν τη δική μας ένα παιδί όχι σαν τα άλλα, θα πενθήσει όλο και περισσότερο την αδυναμία της, πλέον, να δει μια μέρα και αυτή εγγόνια.

Για μερικούς ανθρώπους, η ομοφυλοφιλία είναι μια εκτρο­πή από τους κανόνες του φυσιολογικού: «Στη φύση», λένε, «δεν υπάρχει ομοφυλοφιλία. Κι αν υπήρχε, θα ήταν δείγμα ανωμαλίας». Για άλλους, είναι στίγμα αθεράπευτης διατα­ραχής: «Η ομοφυλοφιλία», λένε, «χαρακτηρίζει τον σεξουα­λικά άρρωστο». Κι άλλοι, πάλι, θεωρούν τους ομοφυλόφι­λους μια ομάδα περιθωριακών και κοινωνικά επικίνδυνων α­τόμων, που δυσχεραίνει την ομαλή εφαρμογή των αναγνω­ρισμένων και καθιερωμένων προτύπων σωστής συμπεριφο­ράς.

Τι είναι, αλήθεια, αυτό που ωθεί έναν άντρα ή μια γυ­ναίκα να επιλέγει για την ικανοποίηση της σεξουαλικότητάς του άτομα του ίδιου φύλου;

Οι απαντήσεις είναι πολλαπλές, σύμφωνα με τη Μυρτώ Νίλσεν (2002), γιατί πολλαπλοί είναι και οι λόγοι που οδηγούν στην ομοφυλοφιλία:

1. Σε μερικές περιπτώσεις, ο κύριος λόγος για μια τέτοια κλίση βρίσκεται στο βιολογικό υπόστρωμα των ανθρώπων, όταν ο ορμονικός τους εφοδιασμός παρουσιάζει μια ιδιάζουσα κατανομή, όπως συμβαίνει με τους άντρες που χαρακτηρί­ζονται θηλυπρεπείς ή με τις γυναίκες που παρουσιάζουν αρ­ρενωπά σωματικά στοιχεία. Αυτή η απόκλιση από το σύνη­θες δεν μπορεί παρά να επηρεάζει τη λίμπιντο αυτών των ανθρώπων και παράλληλα τον τρόπο με τον οποίο την εκ­φράζουν.
2. Άλλες φορές η σεξουαλική έλξη προς άτομα του ίδιου φύλου μπορεί να οφείλεται σε μια συγκεκριμένη και συχνά τραυματική εμπειρία (όπως είναι για τις γυναίκες ένας βιασμός ή άλλες μορφές κακοποίησης από άτομο του άλλου φύλου).
3. Στα χρόνια της εφηβείας, ο συνδυασμός της έντονης επερχόμενης σεξουαλικότητας, από τη μια, και της κατα­σταλτικής δειλίας που προκαλεί η έλλειψη οικειότητας με το άλλο φύλο, από την άλλη, μπορεί να οδηγήσει νεαρά ά­τομα σε μια παθιασμένη ομοφυλοφιλική σχέση. Κι αυτό για­τί ο έντονος φόβος για τη σεξουαλικότητα μπορεί να προ­καλέσει μια καθήλωση στην ταύτιση με το γονιό του ίδιου φύλου. Επίσης, το πέρασμα από το ερωτικό συναίσθημα στην (παροδική συνήθως) σεξουαλική εμπειρία διευκολύνε­ται σαφώς όταν ο αποδέκτης αυτού του πόθου εκπροσωπεί μια εξουσία - όπως συμβαίνει με άτομα μεγαλύτερης ηλι­κίας ή με άτομα που έχουν αναλάβει ένα ρόλο πνευματικού δασκάλου.
4. Είναι δυνατόν επίσης πίσω από μια ομοφυλοφιλική ε­πιλογή στον έρωτα να υπάρχουν λόγοι που συνδέονται με τις ενδοοικογενειακές σχέσεις. Αυτό συμβαίνει όταν η διαδικα­σία ταύτισης ενός παιδιού με το γονιό του ίδιου φύλου είναι ελλιπής και οδηγεί το αγόρι ή το κορίτσι στην απόκτηση μιας στρεβλής σεξουαλικής ταυτότητας. Όπως, παραδείγματος χάρη, όταν ένα αγόρι μεγαλώνει ανάμεσα σε έναν πατέρα α­πόντα -είτε αυτός απουσιάζει πραγματικά είτε παίζει έναν πενιχρό και ασήμαντο ρόλο στην οικογένεια- και μια δυνα­μική, μονοπωλιακή και, επομένως, ευνουχιστική μητέρα, που οικειοποιείται το γιο (ή τον έναν από τους γιους) της, για να δημιουργήσει μαζί του μια παθιασμένη, από τη μεριά της, σχέση. Έχοντας συνήθως απορρίψει το δικό της σύντροφο, πιστεύει ότι ταιριάζει απολύτως με αυτό το αγόρι και χτί­ζει για τους δυο τους ένα κοινό μέλλον. Πώς λοιπόν να τολ­μήσει ο γιος της να αφήσει μια τόσο «συντροφική» και α­γαπημένη συνάμα μητέρα, όταν έρθει για εκείνον η ώρα να προσεγγίσει άλλες γυναίκες;

Πώς μπορούν όμως να αντιδράσουν οι γονείς όταν προ-αισθάνονται ή διαπιστώνουν μια τέτοια τάση στον έφηβο ή στο ενήλικο παιδί τους;

Δύο είναι, οι στάσεις που, πράγματι, θα βοηθήσουν όλους σε μια τέτοια περίπτωση:

1. Όταν οι γονείς μπορέσουν να δεχθούν την επιλογή του γιου ή της κόρης τους, όσο απρόβλεπτη και ανεπιθύμητη κι αν είναι γι' αυτούς.
2. Όταν υποστηρίξουν όσο μπορούν αυτό τους το παιδί, βοηθώντας το να ζήσει μια φυσιολογική, πλούσια και ευτυ­χισμένη ζωή. Ένας νέος, ομοφυλόφιλος ή μη, που αγαπάει τη ζωή του και είναι καλά ενταγμένος στο κοινωνικό πλαί­σιο δεν βάζει συνήθως σε μεγάλους κινδύνους ούτε τον εαυ­τό του ούτε και τους άλλους.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Βιβλιογραφία:

• Νίλσεν, Μ. (2002). Η τέχνη να είσαι γονιός (σσ. 131-142), 3η έκδ. Αθήνα: Καστανιώτη.
• Woolfson, R. C. (1999). Λεξικό της Ψυχικής Υγείας του Παιδιού (σσ. 258-262). Αθήνα: Περίπλους.
• Το βιβλίο της Γραμμής-Σύνδεσμος για τους γονείς (2007). Πώς να μιλήσετε σε ένα παιδί για … (Ι. Τσιάντης, Επιστ. Εποπτ., & Δ. Τζίκας & Σ. Βγενοπούλου, Επιστ. Επιμ.). Αθήνα: Ε.Ψ.Υ.Π.Ε./ Κοάν.

Χρήσιμοι Σύνδεσμοι:

• www.sexmedic.gr