Κρίση πανικού

Διαταραχή Πανικού

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ

 

Άγχος: δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση σαν αντίδραση σε κάποιον αναμενόμενο κίνδυνο ή πρόβλημα (δηλ. σε ένα πρόβλημα που περιμένουμε ότι θα προκύψει).

Φόβος: δυσάρεστη συναισθηματική κατάσταση σαν αντίδραση σε κάποιον άμεσο και πραγματικό κίνδυνο.

Και τα δύο συναισθήματα συνοδεύονται από αυξημένη δραστηριότητα του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.

Το άγχος είναι μία κατάσταση με γνωστικά, συμπεριφορικά και σωματικά στοιχεία. Τρεις βασικές διαστάσεις στην εμπειρία του άγχους:

• Υποκειμενική αίσθηση έντασης και ανησυχίας με παραδείγματα αντιδράσεων άγχους όπως είναι: ανησυχία, προβλήματα συγκέντρωσης, μνήμης, προσοχής, ικανότητας λύσης προβλημάτων, υπερευαισθησία.
• Συμπεριφορικές αντιδράσεις με παραδείγματα αντιδράσεων άγχους όπως είναι: εκνευρισμός, κινητικότητα, αποφυγή δύσκολων καταστάσεων, λεκτικά παράπονα, παράλογη συμπεριφορά.
• Σωματικές αντιδράσεις με παραδείγματα αντιδράσεων άγχους όπως είναι: πόνοι, ενούρηση, τικ, αυξημένοι κτύποι καρδιάς, ιδρώτας, ναυτία, μυϊκή ένταση.

Το άγχος θωρείται παθολογικό εάν δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινή λειτουργικότητα, στην επίτευξη επιθυμητών στόχων ή στη συναισθηματική ηρεμία του ατόμου - οπότε και έχουμε κάποια Αγχώδη Διαταραχή. Σύμφωνα με το DSM‐IV, το οποίο αποτελεί και το ευρύτερα χρησιμοποιούμενο σύστημα ταξινόμησης των ψυχικών διαταραχών, η Διαταραχή Πανικού κατατάσσεται στις Αγχώδεις Διαταραχές.

 

Αγχώδεις Διαταραχές κατά DSM-IV Διαταραχή Πανικού Χωρίς Αγοραφοβία Διαταραχή Πανικού Με Αγοραφοβία Αγοραφοβία Χωρίς Ιστορικό Διαταραχής Πανικού Ειδική Φοβία Κοινωνική Φοβία Ψυχαναγκαστική-Καταναγκαστική Διαταραχή Διαταραχή Μετά Από Ψυχοτραυματικό Στρες Διαταραχή Από Οξύ Στρες Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή Διαταραχή Οφειλόμενη σε Γενική Ιατρική Κατάσταση Αγχώδης Διαταραχή Προκαλούμενη από Ουσίες Αγχώδης Διαταραχή Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς

Τι είναι η προσβολή πανικού;

Ένας σύντομος ορισμός:

Υπάρχουν φορές που τα συμπτώματα του άγχους μπορούν να εμφανιστούν πολύ έντονα, με συνέπεια να αισθανθούμε ασφυ­ξία, ζαλάδα, ταχυπαλμία, πόνους στο στήθος, ιδρώτα, αστά­θεια, ναυτία, εξάψεις, τρεμούλα και φόβο ότι θα πεθάνουμε ή ότι θα χάσουμε τον έλεγχο. Επίσης, αισθανόμαστε την ανάγκη να ξεφύγουμε από την κατάσταση ή από το μέρος όπου συμ­βαίνουν αυτά. Τα συμπτώματα αυτά είναι χαρακτηριστικά μιας κατάστασης που ονομάζουμε «προσβολή πανικού» ή, πιο απλά, «πανικό». Μπορεί να παρουσιάσουμε μόνο ένα μικρό αριθμό από αυτά τα συμπτώματα ή και όλα τα συμπτώματα μαζί. Με άλλα λόγια, ο πανικός είναι μια μεγάλη δόση άγχους, κατά τη διάρκεια της οποίας τα συμπτώματα εμφανίζονται γρήγορα, όλα μαζί, και είναι όλα έντονα (Καλπάκογλου, σ. 50).

Επειδή οι Προσβολές Πανικού και η Αγοραφοβία συμβαίνουν σε αρκετές από τις Αγχώδεις Διαταραχές, τα κριτήριά τους παρατίθενται ξεχωριστά στην αρχή.

Οι Προσβολές Πανικού διακρίνονται σε τρεις τύπους:

Απροσδόκητες: η προσβολή πανικού εμφανίζεται αυτόματα και ξαφνικά.

Συνδεδεμένες με συγκεκριμένες καταστάσεις: όπου η προσβολή σχεδόν πάντα συμβαίνει αμέσως μετά την έκθεση σε κάποια κατάσταση ή σε αναμονή κάποιας κατάστασης.

Προδιατεθειμένες από καταστάσεις: δηλαδή οι προσβολές είναι πιο πιθανό να συμβούν κατά την έκθεση σε συγκεκριμένη κατάσταση, αλλά δεν συνδέονται πάντοτε με αυτήν.

Βασικά χαρακτηριστικά Διαταραχής Πανικού:

Το βασικό χαρακτηριστικό της Διαταραχής Πανικού είναι επαναλαμβανόμενες απροσδόκητες Προσβολές Πανικού, που συνοδεύονται για τουλάχιστον ένα μήνα ή περισσότερο από τα παρακάτω:

(1) επίμονη ανησυχία (άγχος) του ατόμου μήπως του ξανασυμβεί κάποια προσβολή πανικού,

(2) ανησυχία και στενοχώρια για τις συνέπειες των προσβολών πανικού, και

(3) σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς ως αποτέλεσμα των προσβολών πανικού.

Για να μπει η διάγνωση Διαταραχής Πανικού οι Προσβολές Πανικού πρέπει να είναι απροσδόκητες και να έχουν υπάρξει τουλάχιστον δύο προσβολές (συνήθως είναι πολύ περισσότερες).

Πως οδηγείται το άτομο στην ανάπτυξη Αγοραφοβίας;

Στην κλινική πράξη η Αγοραφοβία και η Δια­ταραχή Πανικού συμβαίνουν τόσο συχνά μαζί, που είναι λίγες οι περιπτώσεις που η κάθε μία διαταραχή συναντιέται μόνη της. Γι' αυτό και την Αγοραφοβία την περιγράφουμε ξεχωριστά από τις άλλες φοβίες μαζί με τη Διαταραχή Πανικού. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων Αγοραφοβίας, τα φοβικά συμπτώματα είναι επιπλοκή της Διαταραχής Πανικού. Δηλαδή το άτομο, πρώτα υφίσταται μια ή περισσότερες προσβολές πανικού (άγχος πανικού), μετά αναπτύσσει τον φόβο ότι θα ξανασυμβεί (άγχος αναμονής) και μετά αρχίζει ν' αποφεύγει καταστάσεις όπου η πιθανότητα να συμβεί κάποια προσβολή πανικού του δημιουργεί έντονο φόβο (αγοραφοβία), ιδιαίτερα αν πρόκειται για καταστά­σεις όπου είχε κάποια προσβολή πανικού στο παρελθόν. Μολονότι, συχνά, τέτοιες καταστάσεις είναι επισκέψεις σε μαγαζιά ή την αγορά γενικότερα (από όπου και ο όρος αγοραφοβία), ο βασικός φόβος είναι να βρίσκονται οι ασθενείς μακριά από την πηγή ασφάλειάς τους. Έτσι, φοβούνται μήπως πάθουν κάποια προσβολή πανι­κού σε δημόσιο χώρο και έρθουν σε δύσκολη θέση ή αμηχανία ή μήπως πάθουν κάποια προσβολή πανικού και δεν είναι κοντά στο γιατρό τους ή κοντά σε κάποιο νοσοκομείο. Αρχίζουν, λοιπόν, να αποφεύγουν μέρη με πολύ κόσμο (μαγαζιά, εστιατόρια, την εκκλησία, τα θέατρα, τους κινηματογράφους κτλ.), τις κάθε είδους απομακρύνσεις από τη βάση τους κ.ο.κ. Προοδευτικά, ο αριθμός των αγοραφοβικών καταστάσεων αυξάνει με αποτέλεσμα το άτομο να φοβάται να πάει μόνο του σε δημόσιους χώρους ή να ταξιδέψει και ζητά συνεχώς και περισσότερο τη συνοδεία κάποιου συντρόφου (Μάνος, 1997).

 

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΑΝΙΚΟΥ ΧΩΡΙΣ Ή ΜΕ ΑΓΟΡΑΦΟΒΙΑ ΚΑΤΑ DSM-IV Ορισμός της Προσβολής Πανικού Μια διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας κατά την οποία τέσσερα (ή περισσότερα) από τα παρακάτω συμπτώματα αναπτύχθηκαν αιφνίδια και κορυφώθηκαν μέσα σε 10 λεπτά: 1) αίσθημα παλμών, αίσθημα ότι η καρδιά πάει να σπάσει ή επιτάχυνση του καρδιακού ρυθμού 2) εφίδρωση 3) τρεμούλα ή έντονος τρόμος 4) αίσθημα ασφυξίας ή πλακώματος στο στήθος 5) αίσθημα πνιγμονής 6) πόνος ή δυσφορία στο στήθος 7) ναυτία ή επιγάστρια δυσφορία 8) αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή λιποθυμίας 9) αποπραγματοποίηση (αίσθημα μη πραγματικότητας) ή αποπροσωποποίηση (αίσθημα απομάκρυνσης/αποστασιοποίησης από τον εαυτό) 10) φόβος απώλειας ελέγχου ή ότι τρελαίνεται 11) φόβος ότι θα πεθάνει 12) παραισθησίες (αίσθηση μουδιάσματος ή μυρμηγκιάσματα) 13) ρίγη ή αίσθημα ζέστης Ορισμός της Αγοραφοβίας Μπορεί να υπάρξει στα πλαίσια της διαταραχής του πανικού ή όχι. Πρέπει να πληρούνται τα παρακάτω κριτήρια: Α. Άγχος του ατόμου να είναι σε μέρη ή καταστάσεις απ’ όπου η διαφυγή μπορεί να είναι δύσκολη (ή να προκαλέσει αμηχανία) ή στις οποίες μπορεί να μην υπάρχει δυνατότητα βοήθειας σε περίπτωση που το άτομο έχει μια απροσδόκητη ή μια προδιατεθειμένη από καταστάσεις Προσβολή Πανικού ή συμπτώματα παρόμοια του πανικού. Αγοραφοβικοί φόβοι τυπικά αφορούν χαρακτηριστικές ομάδες καταστάσεων που περιλαμβάνουν το να είναι το άτομο έξω από το σπίτι μόνο του, να βρίσκεται μέσα σε πλήθος ή να στέκεται στην ουρά, να βρίσκεται πάνω σε μία γέφυρα και το να ταξιδεύει μέσα σ' ένα λεωφορείο, τραίνο ή αυτοκίνητο. Β. Οι καταστάσεις αποφεύγονται (π.χ. οι μετακινήσεις περιορίζονται) ή αλλιώς το άτομο τις υπομένει με έντονη υποκειμενική ενόχληση ή άγχος μήπως έχει μια Προσβολή Πανι­κού ή συμπτώματα παρόμοια του πανικού ή χρειάζεται την παρουσία συνοδού. Γ. Το άγχος ή η φοβική αποφυγή δεν εξηγούνται καλύτερα ως μια άλλη ψυχική διαταραχή όπως Κοινωνική Φοβία (δηλαδή αποφυγή που περιορίζεται σε κοινωνικές καταστάσεις εξαιτίας του φόβου του ατόμου μήπως νιώσει αμήχανα), Ειδική Φοβία (δηλαδή αποφυγή που περιορίζεται σε μία μόνο κατάσταση όπως ασανσέρ), Ψυχαναγκαστική Καταναγκα­στική Διαταραχή (π.χ. αποφυγή βρωμιάς σε κάποιο άτομο με ψυχαναγκασμό σχετικό με μόλυνση), Διαταραχή Μετά Από Ψυχοτραυματικό Στρες (π.χ. αποφυγή ερεθισμάτων που συνδέονται μ' ένα σοβαρό στρεσογόνο παράγοντα) ή Διαταραχή Άγχους Αποχωρι­σμού (π.χ. αποφυγή να εγκαταλείψει το άτομο το σπίτι του ή τους συγγενείς του). Διαταραχή Πανικού Χωρίς Αγοραφοβία Α. Και το (1) και το (2): (1) επαναλαμβανόμενες απροσδόκητες Προσβολές Πανικού (2) τουλάχιστον μία από τις προσβολές έχει ακολουθηθεί για 1 μήνα (ή περισσότερο) από ένα (ή περισσότερα) από τα παρακάτω: (α) επίμονη ανησυχία του ατόμου μήπως έχει κι άλλες προσβολές (β) στενοχώρια για τις επιπτώσεις της προσβολής ή τις συνέπειές της (π.χ.μήπως χάσει τον έλεγχο, μήπως έχει μια καρδιακή προσβολή, μήπως «τρελαθεί») (γ) σημαντική αλλαγή στη συμπεριφορά, που σχετίζεται με τις προσβολές Β. Απουσία Αγοραφοβίας. Γ. Οι Προσβολές Πανικού δεν οφείλονται στα άμεσα φυσιολογικά αποτελέσματα της δρά­σης μιας ουσίας (π.χ. κάποια ουσία κατάχρησης, κάποιο φάρμακο) ή μιας γενικής ιατρι­κής κατάστασης (π.χ. υπερθυρεοειδισμός). Δ. Οι Προσβολές Πανικού δεν εξηγούνται καλύτερα ως μια άλλη ψυχική διαταραχή, όπως Κοινωνική Φοβία (π.χ. να συμβαίνουν όταν το άτομο εκτίθεται σε επίφοβες κοινωνικές καταστάσεις), Ειδική Φοβία (π.χ. όταν το άτομο εκτίθεται σε μια ειδική φοβική κατά­σταση), Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή (π.χ. όταν εκτίθεται σε βρωμιά κάποιο άτομο με ψυχαναγκασμό σχετικό με μόλυνση), Διαταραχή Μετά Από Ψυχοτραυ- ματικό Στρες (π.χ. σαν απάντηση σε ερεθίσματα που συνδέονται μ’ ένα σοβαρό στρεσο- γόνο παράγοντα) ή Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού (π.χ. σαν απάντηση στο να είναι το άτομο μακριά από το σπίτι του ή τους στενούς συγγενείς του). Διαταραχή Πανικού Με Αγοραφοβία Α. Και το (1) και το (2): (1) επαναλαμβανόμενες απροσδόκητες Προσβολές Πανικού (2) τουλάχιστον μία από τις προσβολές έχει ακολουθηθεί για 1 μήνα (ή περισσότερο)από ένα (ή περισσότερα) από τα παρακάτω: (α) επίμονη ανησυχία του ατόμου μήπως έχει κι άλλες προσβολές (β) στενοχώρια για τις επιπτώσεις της προσβολής ή τις συνέπειές της (π.χ. μήπως χάσει τον έλεγχο, μήπως έχει μια καρδιακή προσβολή, μήπως «τρελαθεί») (γ) σημαντική αλλαγή στη συμπεριφορά, που σχετίζεται με τις προσβολές Β. Παρουσία Αγοραφοβίας. Γ. Οι Προσβολές Πανικού δεν οφείλονται στα άμεσα φυσιολογικά αποτελέσματα της δρά­σης μιας ουσίας (π.χ. κάποια ουσία κατάχρησης, κάποιο φάρμακο) ή μιας γενικής ιατρι­κής κατάστασης (π.χ. υπερθυρεοειδισμός). Δ. Οι Προσβολές Πανικού δεν εξηγούνται καλύτερα ως μια άλλη ψυχική διαταραχή, όπως Κοινωνική Φοβία (π.χ. να συμβαίνουν όταν το άτομο εκτίθεται σε επίφοβες κοινωνικές καταστάσεις), Ειδική Φοβία (π.χ. όταν το άτομο εκτίθεται σε μια ειδική φοβική κατά­σταση), Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή (π.χ. όταν εκτίθεται σε βρωμιά κάποιο άτομο με ψυχαναγκασμό σχετικό με μόλυνση), Διαταραχή Μετά Από Ψυχοτραυ- ματικό Στρες (π.χ. σαν απάντηση σε ερεθίσματα που συνδέονται μ’ ένα σοβαρό στρεσο- γόνο παράγοντα) ή Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού (π.χ. σαν απάντηση στο να είναι το άτομο μακριά από το σπίτι του ή τους στενούς συγγενείς του). Αγοραφοβία Χωρίς Ιστορικό Διαταραχής Πανικού Είναι σχετικά σπάνια διάγνωση. Τα διαγνωστικά κριτήρια είναι τα εξής: Α. Η παρουσία Αγοραφοβίας που σχετίζεται με τον φόβο μήπως το άτομο αναπτύξει συ­μπτώματα παρόμοια του πανικού (π.χ. ζάλη ή διάρροια). Β. Δεν έχουν ποτέ (συμ)πληρωθεί τα κριτήρια για Διαταραχή Πανικού. Γ. Η διαταραχή δεν οφείλεται στα άμεσα φυσιολογικά αποτελέσματα της δράσης μιας ου­σίας (π.χ. κάποια ουσία κατάχρησης, κάποιο φάρμακο) ή μιας γενικής ιατρικής κατάστα­σης. Δ. Αν είναι παρούσα μια συνδεόμενη γενική ιατρική κατάσταση, ο φόβος που περιγράφεται στο κριτήριο Α είναι ξεκάθαρα μεγαλύτερος από αυτόν που συνήθως συνδέεται με την κατάσταση αυτή.

 

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ ΠΑΝΙΚΟΥ

 

Ένας συνδυασμός παραγόντων συμβάλλει στην εμφάνιση της Διαταραχής Πανικού:

1. Νευροβιολογικοί Παράγοντες

Η προσβολή πανικού φαίνεται να αντανακλά μία δυσλειτουργία στην πυροδότηση του νευρικού κυκλώματος του φόβου, που ακολουθείται από απότομη αύξηση της δραστηριότητας του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.

 

2. Συμπεριφορική Προσέγγιση

Εστιάζεται στην κλασική εξαρτημένη μάθηση.

Προτείνεται ότι οι προσβολές πανικού αποτελούν κλασικά εξαρτημένες αντιδράσεις είτε στις συνθήκες που προκαλούν άγχος είτε στις εσωτερικές σωματικές αισθήσεις της διέγερσης (εσωδεκτική εξαρτημένη μάθηση). Το άτομο βιώνει σωματικές ενδείξεις του άγχους, ακολουθεί η πρώτη προσβολή πανικού και στη συνέχεια οι προσβολές πανικού καθίστανται εξαρτημένη αντίδραση στις σωματικές αλλαγές.

 

Αρνητικό γεγονός ζωής

↓

Ψυχολογική και βιολογική ευαλωτότητα απέναντι στο άγχος

↓

Άγχος

↓

Πεποίθηση ότι τα σωματικά συμπτώματα είναι επικίνδυνα

↓

Σωματικά συμπτώματα,όπως ο αυξημένος καρδιακός ρυθμός

↓

Πρώτη προσβολή πανικού

↓

Αγχώδης εγρήγορση σε σχέση με τα σωματικά συμπτώματα

↓

Διαταραχή πανικού

 

3. Γνωστικοί Παράγοντες

Οι γνωστικές θεωρήσεις εστιάζουν στην αίσθηση ελέγχου που έχει το άτομο και στις καταστροφικές παρερμηνείες των σωματικών αλλαγών.

Αντίληψη Ελέγχου: Η αντίληψη ελέγχου όσον αφορά τις σωματικές αλλαγές μπορεί να παίζει καταλυτικό ρόλο στο κατά πόσο ένα άτομο θα παρουσιάσει προσβολή πανικού.

Φόβος των Σωματικών Αισθήσεων: Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο, οι προσβολές πανικού εμφανίζονται όταν ένα άτομο ερμηνεύσει τις σωματικές αισθήσεις ως ενδείξεις επικείμενου θανάτου. Σκέψεις αυτού του είδους αυξάνουν το άγχος, που οδηγεί σε περισσότερες σωματικές αντιδράσεις, δημιουργώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο.

Η Αγοραφοβία και η Υπόθεση του Φόβου: Το κυρίαρχο γνωστικό μοντέλο για την αιτιολογία της αγοραφοβίας είναι η υπόθεση του φόβου του φόβου, στην οποία προτείνεται ότι η αγοραφοβία προέρχεται από αρνητικές σκέψεις για τις συνέπειες που θα είχε το να βιώσει κανείς μία προσβολή πανικού μπροστά σε άλλους.

 

4. Ψυχοδυναμικές Υποθέσεις

Σύμφωνα με τον Freud, το άγχος πηγάζει όχι μόνον από εξωτερικούς κινδύνους αλλά και από εσωτερικούς, όπως είναι η απειλή ότι η πάλη του Εγώ να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του Εκείνο χωρίς να παραβιάσει τις απαιτήσεις της πραγματικότητας και του Υπερεγώ θα αποτύχει. Αυτή η προσπάθεια είναι συνεχής και συνήθως επιτυχής, έτσι ώστε να μην βιώνουμε ούτε το άγχος, ούτε την ενόρμηση. Σε μερικές περιπτώσεις όμως το άγχος είναι τόσο έντονο που το βιώνουμε. Ή, τα καταφέρνουμε να το περιορίσουμε μόνον μέσω της χρήσης δύσκαμπτων μηχανισμών άμυνας. Τότε παρατηρούμε τη νευρωτική συμπεριφορά.

Οι ψυχοδυναμικοί θεωρητικοί προτείνουν ότι οι αγχώδεις διαταραχές διαφέρουν ως προς το είδος της άμυνας που χρησιμοποιούν. Κάποια ερευνητικά δεδομένα υποστηρίζουν τη θέση αυτή.

Κάποιοι νεότεροι θεωρητικοί προτείνουν ότι η αγχώδης προσκόλληση που χαρακτηρίζεται από εξάρτηση και ανασφάλεια μας κάνει πιο ευάλωτους στο άγχος. Όντως, άτομα με κρίσεις πανικού και αγοραφοβία είναι άτομα που είχαν άγχος αποχωρισμού ως παιδιά, και/ ή είχαν χάσει κάποιο γονιό στην παιδική ηλικία.

Οι απρόβλεπτες προσβολές πανικού μπορεί να πυροδοτούνται από ασυνείδητους ψυχολογικούς παράγοντες.

 

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗΣ ΠΑΝΙΚΟΥ

 

Γνωστικές-Συμπεριφορικές Προσεγγίσεις

Οι γνωστικές-συμπεριφορικές θεραπείες για τη διαταραχή πανικού επικεντρώνονται στην έκθεση. Στη θεραπεία μέσω ελέγχου του πανικού ο θεραπευτής πείθει τον πελάτη να προκαλέσει επίτηδες στον εαυτό του τις σωματικές αισθήσεις που συνδέονται με τον πανικό. Όταν εμφανιστούν οι αισθήσεις που συνδέονται με την προσβολή πανικού, το άτομο τις βιώνει σε ασφαλείς συνθήκες και χρησιμοποιεί τακτικές αντιμετώπισης, τις οποίες είχε μάθει προηγουμένως.

Με εξάσκηση και ενθάρρυνση από το θεραπευτή, το άτομο μαθαίνει να σταματά να θεωρεί τις εσωτερικές αισθήσεις ενδείξεις ότι χάνει τον έλεγχο και αντίθετα τις θεωρεί αβλαβείς αισθήσεις, τις οποίες μπορεί να ελέγξει. Η ικανότητα του ατόμου να προκαλέσει αυτές τις σωματικές αισθήσεις και στη συνέχεια να τις αντιμετωπίσει, τις κάνει πιο προβλέψιμες και λιγότερο τρομακτικές.

Η γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία είναι μία από τις πιο επιτυχημένες διαθέσιμες θεραπείες για τη διαταραχή πανικού (λειτουργεί στο 70-80% των περιπτώσεων).

ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΠΑΝΙΚΟΥ

Συνοδές διαταραχές

• Γενικά αγχώδη άτομα, δείχνουν ανησυχίες για προβλήματα υγείας και συχνά άγχος στον αποχωρισμό.
• Συχνά η έναρξη σχετίζεται με αλλαγές (και απώλειες) στις διαπροσωπικές σχέσεις. Συχνά νιώθουν ότι τα συμπτώματα τους είναι ένδειξη αδυναμίας.
• Ένα μεγάλο ποσοστό ατόμων (50-65%) παρουσιάζουν και κατάθλιψη η οποία συχνά (στο 33%) προηγείται της Διαταραχής Πανικού.
• Συχνή είναι επίσης η κατάχρηση φαρμάκων και αλκοόλ για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.

Επιδημιολογία:

• Παρουσιάζεται 2 (χωρίς αγοραφοβία) - 3 (με αγοραφοβία) φορές συχνότερα στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες.
• Παρουσιάζεται στο 1.5-3.5% του πληθυσμού.
• Περίπου το 30-50% των ατόμων με διαταραχή πανικού έχουν και αγοραφοβία.
• Προσβολή πανικού συχνή ( 7% του γενικού πληθυσμού).

Κληρονομικότητα:

Υπάρχουν ενδείξεις ότι παρουσιάζεται πιο συχνά σε άτομα της ίδιας οικογένειας (εφόσον υπάρχει συγγενής πρώτου βαθμού με ΔΠ, η πιθανότητα εμφάνισης της διαταραχής αυξάνεται 4-7 φορές). Μελέτες με τη μέθοδο των διδύμων δείχνουν ότι οι γενετικοί παράγοντες παίζουν ρόλο.

 

Κλινική Πορεία:

Συνήθως το πρώτο επεισόδιο παρουσιάζεται μεταξύ της εφηβείας και της ηλικίας των 35. Η αγοραφοβία συνήθως εμφανίζεται τον πρώτο χρόνο μετά από την πρώτη προσβολή πανικού, αν και μπορεί να εμφανιστεί οποτεδήποτε.

Συνήθως είναι χρόνιο πρόβλημα αλλά μπορεί και να υποχωρήσει για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Έρευνες δείχνουν ότι 6-10 χρόνια μετά το πρώτο επεισόδιο: το 30% των ασθενών δεν έχουν συμπτώματα, το 40-50% έχουν καλυτερεύσει αλλά εξακολουθούν να έχουν μερικά συμπτώματα, και το 20-30% εξακολουθούν να έχουν σοβαρά συμπτώματα.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ:

Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού: έντονο και υπερβολικό άγχος που νιώθει το παιδί στην πιθανότητα ή στην πραγματικότητα του αποχωρισμού από το σπίτι του ή από τα άτομα που το φροντίζουν. ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΧΩΡΙΣΜΟΥ θεωρείται ΕΝΑ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΗΛΙΚΙΕΣ ΤΩΝ ΕΦΤΑ ΜΗΝΩΝ ΕΩΣ ΕΞΙ ΠΕΡΙΠΟΥ ΕΤΩΝ. Όταν όμως το άγχος αυτό είναι υπερβολικής έντασης και εκδηλώνεται σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, τότε ενδέχεται να αποτελεί ένδειξη της Διαταραχής Άγχους Αποχωρισμού.

 

Μέχρι πρόσφατα, υπήρχε η άποψη πως η Διαταραχή Πανικού εκδηλώνεται μόνο σε ενήλικες και πως πολύ σπάνια μπορεί να παρουσιαστεί σε παιδιά και εφήβους. Στην παιδική ηλικία διαγιγνώσκεται Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού, όταν η έναρξη συμβαίνει πριν την ηλικία των 18 ετών ( πρώιμη έναρξη: όταν η έναρξη συμβαίνει πριν την ηλικία των έξι ετών). Αναφέρεται από τους ειδικούς ότι παρόλο που στον παιδικό πληθυσμό η διαταραχή πανικού είναι εξαιρετικά σπάνια, η διαταραχή άγ­χους του αποχωρισμού είναι πιθανό να αποτελεί κατά κάποιο τρόπο μια πρώιμη μορφή προσβολής πανικού, η οποία στην εφηβεία ή και αρ­γότερα εξελίσσεται σε διαταραχή πανικού.

 

Για τη διάγνωση της Διαταραχής Άγχους Αποχωρισμού το άγχος θα πρέπει να είναι δυσανάλογο της χρονολογικής ηλικίας και του προσδοκώμενου αναπτυξιακού επιπέδου του παιδιού, να εκδηλώνεται με ασυνήθιστη ένταση και να προκαλεί προβλήματα σε σημαντικούς τομείς της λειτουργικότητας του ατόμου (κοινωνικές, εκπαιδευτικές, ψυχαγωγικές δραστηριότητες). Σε παιδιά και εφήβους, ο φόβος του αποχωρισμού μπορεί να φέρει Προσβολές Πανικού, που όμως δεν οδηγούν σε διάγνωση Διαταραχής Πανικού, αφού ο φόβος είναι για τον αποχωρισμό και όχι για την κατάσταση αδυναμίας/ ανικανότητας από τον πανικό. Σε ενηλίκους, η Διαταραχή Άγχους Αποχωρισμού είναι σπάνια, και συνήθως, δεν μπαίνει ως επιπρόσθετη διάγνωση στη Διαταραχή Πανικού ή στην Αγοραφοβία.

Βιβλιογραφία:

• American Psychiatric Association (1996): Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (4th ed.) (DSM–IV). Washington, DC, American Psychiatric Association. (ελληνική μετάφραση και επιμέλεια του αντίστοιχου έργου από τον Γκοτζαμάνη, Κ. (1996): Διαγνωστικά Κριτήρια DSM–IV TM. Αθήνα: Λίτσας).
• Αυδή Ευρυνόμη, Ψυχοπαθολογία, Corpus 2007, Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη: Ξηρογραφία. Διαθέσιμο: www.psy.auth.gr/index.php?option=com_docman&task=cat_view&gid=250&Itemid=132
• Κάκουρος, Ε., & Μανιαδάκη, Κ. (2004): Ψυχοπαθολογία παιδιών και εφήβων: Αναπτυξιακή Προσέγγιση (3η έκδ.). Αθήνα: Τυπωθήτω - Γιώργος Δαρδανός.
• Καλπάκογλου, Θ. (1998). Άγχος και Πανικός: Γνωσιακή θεωρία και θεραπεία. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα.
• Μάνος, Ν. (1987). Ερμηνευτικό Λεξικό Ψυχιατρικών Όρων (2η έκδοση). Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
• Μάνος, Ν. (1997). Βασικά στοιχεία Κλινικής Ψυχιατρικής (αναθεωρημένη έκδοση). Θεσσαλονίκη: University Studio Press.