Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν και αυτό μας το θυμίζουν οι γιορτινές βιτρίνες, οι οποίες βήμα βήμα γεμίζουν με τα χριστουγεννιάτικα στολίδια. Πολλοί είναι εκείνοι που προετοιμάζονται για τις χριστουγεννιάτικες διακοπές. Μέσα σε όλη αυτή τη διαδικασία, πολλοί από εμάς, ακολουθώντας τις κοινωνικές συμβάσεις που απαιτούνται κατά τη διάρκεια των γιορτών, μπορεί να ξεχάσουμε το πραγματικό νόημα των Χριστουγέννων και να παγιδευτούμε στην πιο εμπορική τους πλευρά, ξεχνώντας ότι τα υλικά αγαθά δεν αποτελούν παρά στιγμιαίες απολαύσεις που αμέσως μετά τον κορεσμό αφήνουν μια αφόρητη αίσθηση κενού.
Εκτός όμως από τα παραπάνω, υπάρχουν κι άλλοι λόγοι για τους οποίους οι γιορτές μπορεί να οδηγούν σε μελαγχολία και έντονο άγχος:
Συγκινησιακά φορτισμένα βιώματα
Τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά είναι γιορτές συνδεδεμένες με την οικογένεια και τους δικούς μας ανθρώπους. Ωστόσο, όπως συμβαίνει συχνά στον οικογενειακό κύκλο ζωής, οι αντιδράσεις στις επετείους και στις γιορτές έχουν αντίκτυπο στην οικογενειακή λειτουργία, καθώς οι στιγμές αυτές είναι συναισθηματικά φορτισμένες και δημιουργούν έντονο άγχος. Είναι αρκετά συνηθισμένο τις ημέρες των γιορτών να ανασύρονται στην επιφάνεια διάφορες αναμνήσεις (θετικές ή αρνητικές) και ανάλογα συναισθήματα (αρνητικά ή θετικά), τα οποία κρατάμε καλά «κοιμισμένα» τον υπόλοιπο χρόνο (ο καθένας για τους δικούς του λόγους). Οι συναισθηματικές διακυμάνσεις των εορτών προκαλούν δυσφορία τόσο στο ίδιο το άτομο όσο και στον περίγυρό του, καθώς εγκλωβιζόμαστε σε δυσλειτουργικά «πρέπει» και υποθέσεις για το πώς πρέπει να είναι τα πράγματα (π.χ. όλοι πρέπει να είναι χαρούμενοι στις γιορτές. Αν δεν είναι χαρούμενοι έχουν πρόβλημα). Η παράβαση της «πρέπουσας συμπεριφοράς» οδηγεί σε ενοχές και άγχος.
Κλείσιμο «ανοικτών λογαριασμών»
Για τους περισσότερους από εμάς, τα Χριστούγεννα σηματοδοτούν το τέλος της προηγούμενης χρονιάς, ενώ η Πρωτοχρονιά την αρχή της επόμενης. Το τέλος του χρόνου είναι μια καλή στιγμή για να κλείσουν κάποιοι κύκλοι, κάποιοι «ανοιχτοί λογαριασμοί» του παρελθόντος, και παράλληλα, να ανοίξουν κάποιο καινούριοι. Πρόκειται για τους λογαριασμούς που έχουμε με τον εαυτό μας, αλλά και με το να πάρουμε κάποιες αποφάσεις, οι οποίες επικεντρώνονται στον εαυτό μας και στόχο έχουν να επιφέρουν υγιείς αλλαγές σε διάφορους τομείς της ζωής του ατόμου (π.χ. διακοπή δυσλειτουργικών σχέσεων). Από την άλλη πλευρά, η πρώτη του έτους είναι μια σημαδιακή ημερομηνία, καθώς εμπεριέχει την προσδοκία για καινούργια ξεκινήματα, την ελπίδα του καλύτερου και την υπόσχεση του διαφορετικού.
Δυσάρεστα συναισθήματα και ψυχοσωματικές αντιδράσεις
Ιδιαίτερα συνηθισμένο είναι, επίσης, λίγο πριν από τις γιορτές να εμφανίζονται διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα (π.χ. πονοκέφαλοι, πίεση, γαστρεντερικά συμπτώματα, δερματίτιδες, γενικότερη κακή διάθεση). Τα ψυχοσωματικά συμπτώματα εκδηλώνονται με πλάγιο τρόπο και αρρωσταίνει κανείς όταν παγιδεύονται οι συγκινήσεις και δεν βρίσκουν κανάλι να διοχετευτούν. Μπλοκάρεται η συνειδητοποίηση και η έκφραση των συναισθημάτων. Ως προς τα συναισθήματα, είναι πολύ σημαντική η έκφραση και η διαχείριση τους. Η καταπίεση των συναισθημάτων προκαλεί επιπτώσεις στο άτομο, εφόσον οι ανάγκες του δεν ικανοποιούνται. Η αγνόηση των συναισθημάτων, κυρίως του θυμού, μπορεί να έχει επιπτώσεις όπως προβλήματα πέψης (έλκος, κολίτιδα, γαστρίτιδα κ.ά.), καρδιακά και κυκλοφορικά προβλήματα, προβλήματα ως προς το ανοσοποιητικό σύστημα, την αρτηριακή πίεση, μυϊκά και σκελετικά προβλήματα (αρθρίτιδα). Εκτός από τα οργανικά προβλήματα, σχετίζεται και με συναισθηματικά, όπως κατάθλιψη (από την εσωτερίκευση του θυμού), συμπεριφορά εκφοβισμού, εξαρτήσεις και καταναγκαστική συμπεριφορά. Η ενορατική σχέση νου και σώματος, καθώς και η επίγνωση ότι ο ψυχισμός επηρεάζει τη λειτουργία του οργανισμού, εκφράζεται καθαρά μέσα από τη γλώσσα μας: «σταμάτησε η καρδιά μου», «ράγισε η καρδιά μου», «μου έβγαλε τη χολή», «μου έπρηξε το συκώτι», «μου έβγαλε τον καρκίνο», «μου έφαγε τα σωθικά». Οι εκφράσεις αυτές εκφράζουν άμεσα ή έμμεσα τη σύνδεση μεταξύ καλή υγείας και προσαρμογής στη ζωή, καθώς και της κακής υγείας και κακής προσαρμογής.
Οι «μεγάλες προσδοκίες» των γιορτών
Παρατηρείται συχνά, κατά τη διάρκεια των εορτών, να περιμένουμε από τα μέλη της οικογένειας μας να φερθούν σωστά. Για παράδειγμα, συμβαίνει συχνά στις πατρικές οικογένειες να περιμένουν να επιλέξουμε το δικό τους σπίτι για το οικογενειακό τραπέζι ή ακόμη και να προτιμήσουμε τη δική τους γέμιση στη γαλοπούλα ως την καλύτερη επιλογή για να γιορτάσουμε τις άγιες ημέρες! Όταν όλες αυτές οι προσδοκίες δεν πραγματοποιούνται (κάτι που συμβαίνει συχνά), τότε ακολουθούν δυσάρεστα συναισθήματα και αρνητική στάση απέναντι στους συγγενείς, αλλά και γενικότερα απέναντι στις γιορτές. Ο σεβασμός και η κατανόηση στην προσωπική άποψη και επιλογή του καθενός, για το πώς πρέπει να γίνονται τα πράγματα και να γιορτάζονται οι άγιες ημέρες, μπορεί να προλάβει την εμφάνιση του άγχους.
Προσπάθεια να αλλάξει ή να ελέγξει κανείς τους άλλους
Όταν λοιπόν οι προσδοκίες μας να συμπεριφερθούν οι άλλοι όπως εμείς θέλουμε δεν πραγματοποιούνται, τότε νιώθουμε έντονη επιθυμία να τους αλλάξουμε ή να ελέγξουμε τη συμπεριφορά τους. Όταν δεν το καταφέρνουμε (και αυτό συμβαίνει συχνά), τότε θυμώνουμε και απογοητευόμαστε. Συνήθως, δεν είναι η συμπεριφορά των άλλων αυτή καθαυτή που μας ενοχλεί, αλλά το γεγονός ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να σκέφτονται, να αισθάνονται και να συμπεριφέρονται όπως εμείς θέλουμε (δεν είναι τυχαίο το πόσο δυνατοί νιώθουμε όταν μπορούμε να ελέγχουμε τους άλλους στις επιλογές της ζωής τους. Από τον έλεγχο αντλούμε δύναμη, εξουσία, θαυμασμό, επιβεβαίωση. Εκείνο που δεν αντιλαμβανόμαστε είναι ότι με αυτόν τον τρόπο κάνουμε τους άλλους αδύναμους και εμάς σπουδαίους). Είναι πολύ βοηθητικό μέσα στις σχέσεις μας να έχουμε τον πλήρη έλεγχο του εαυτού μας και όχι των άλλων. Να λειτουργούμε με βάση το τι χρειαζόμαστε εμείς και όχι το τι δεν μπορεί ή δεν θέλει να κάνει ο άλλος για μας.
* Να μην ξεχνάμε το Πνεύμα των Χριστουγέννων
Συμπερασματικά, το πνεύμα των Χριστουγέννων συμβολίζει κάτι που θα πρέπει να θυμόμαστε όλο τον χρόνο και όχι μόνο εκείνες τις συγκεκριμένες ημέρες: να αγαπάμε, να φροντίζουμε και να νοιαζόμαστε για τους άλλους.
Βιβλιογραφία:
- Βάρβογλη, Λ. (2004, Δεκεμβρίου 26). Σε ποιους δεν αρέσουν τα Χριστούγεννα. Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, σ. 62.
- Κατάκη, Χ. (1997). Το Μωβ Υγρό (Η΄ έκδ.). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
- Κατάκη, Χ, & Ανδρουτσοπούλου, Α. (2003). Με γόμα και καθρέφτη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
- Παππά, Β. (2013). Η Λογική των Συναισθημάτων.