Το άγχος των εξετάσεων: Πως μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τα παιδιά (Δ΄ Μέρος)

Το οικογενειακό περιβάλλον διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο για την ψυχική υγεία των παιδιών, ιδίως σε μια ευαίσθητη περίοδο όπως αυτή των εξετάσεων. Αρχικά, είναι απαραίτητο να είναι ξεκάθαρο για τα παιδιά ότι η αποδοχή και η αγάπη των γονιών τους δεν εξαρτάται από την επίδοσή τους στις εξετάσεις: ότι αυτό που κρίνεται στις εξετάσεις δεν είναι η αξία του ατόμου. Καλό είναι οι γονείς να φροντίσουν να είναι διαθέσιμοι πρώτα να ακούσουν το παιδί, να το ρωτήσουν πώς βιώνει την περίοδο των εξετάσεων και μετά να το συμβουλέψουν! Ακόμα και μια απλή συζήτηση μπορεί να έχει πολύ θετικά αποτελέσματα και να κάνει το παιδί να εκτονώσει το άγχος του, νιώθοντας ότι ο γονιός το καταλαβαίνει και του συμπαρίσταται. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα παιδιά, όσο καταβάλλουν την προσπάθειά τους, να νιώθουν ότι έχουν τη στήριξη της οικογένειας. Το να πει ο γονιός «είμαι δίπλα σου στην προσπάθειά σου και σ' αγαπάω» βοηθάει πολύ περισσότερο το παιδί από οποιαδήποτε συμβουλή, π.χ. «τώρα πρέπει να διαβάσεις, μη βγεις με τους φίλους σου» κ.λ.π.

Μερικοί τρόποι με τους οποίους ως γονείς θα καταφέρουμε να βοηθήσουμε τα παιδιά μας σημαντικά στην προσπάθεια που καταβάλουν είναι οι παρακάτω:

1. Πριν απ’ όλα, για να μπορέσουμε να είμαστε υποστηρικτικοί ως γονείς χρειάζεται οι ίδιοι να φροντίσουμε πρώτα τους εαυτούς μας. Καλό είναι να διαχειριζόμαστε το δικό μας άγχος για τις εξετάσεις χωρίς να το μεταφέρουμε στο παιδί μας ψάχνοντας δημιουργικούς τρόπους να ανακουφιζόμαστε από το άγχος, να ξεκουραζόμαστε, να τρώμε σωστά, να συνεχίσουμε τις δραστηριότητες, φροντίζοντας παράλληλα και το παιδί μας.
2. Τις ημέρες των εξετάσεων περνάμε τις δικές μας αγωνίες ως γονείς. Νιώθουμε ιδιαίτερα αδύναμοι, καθώς οι εξετάσεις είναι κάτι που πρέπει να κάνει κάποιος άλλος, το παιδί μας. Είναι πραγματικά δύσκολος ο ρόλος γονέα. Παρόλο που μου είναι δύσκολο να μειώσω το άγχος μου ως γονέας, χρειάζεται να δω ότι το παιδί μου δεν είναι εγώ. Μπορεί τα όνειρά μας να μοιάζουν, μπορεί και όχι, σίγουρα έχει επηρεαστεί από εμένα όλα αυτά τα χρόνια, αλλά διατηρεί κάθε δικαίωμα να παίρνει μόνο του τις αποφάσεις και να έχει τις δικές του απόψεις για το μέλλον του. Οι εξετάσεις είναι μια αφορμή για καλή και ώριμη συνεργασία όπου οι επιλογές του παιδιού είναι σεβαστές, υπάρχει εμπιστοσύνη, βοήθεια, υποστήριξη, ασφάλεια. Γονείς και παιδιά έχουν διαφορετικούς ρόλους. Μπορεί να μην είναι ίσοι, είναι όμως ισότιμοι. Σημαντική λοιπόν σε αυτή τη φάση είναι η συζήτηση, ο διάλογος.
3. Προσπαθούμε για μια καλή επικοινωνία για να μπορέσουμε να ακούσουμε το παιδί μας με προσοχή (επικοινωνώ= ακούω όχι μόνο με τα αυτιά μου και τα μάτια μου, αλλά με όλες τις αισθήσεις μου γενικά) και να το κατανοήσουμε. Είναι σημαντικό να υπάρχει το αίσθημα της αποδοχής, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των εξετάσεων. Πολύ συχνά οι γονείς δυσκολεύονται με τα αρνητικά συναισθήματα των παιδιών τους, γιατί τους προκαλούν δυσφορία και αναστάτωση, ενώ, αντιθέτως, τα θετικά συναισθήματα είναι καλοδεχούμενα και απολύτως επιθυμητά. Αυτό συμβαίνει γιατί οι γονείς τις περισσότερες φορές ταυτίζονται με τα παιδιά τους, με αποτέλεσμα να νιώθουν αυτό ακριβώς που νιώθουν κι εκείνα και ίσως σε μεγαλύτερο βαθμό. Αυτό όμως που έχει σημασία είναι οι γονείς να ακούν τα παιδιά τους και να τα συναισθάνονται, όχι ταυτιζόμενοι μαζί τους αλλά απλώς μεταφερόμενοι στη θέση τους.
4. Δίνουμε έμφαση στο εδώ και τώρα του παιδιού παρά στο εκεί και στο τότε (εξετάσεις, σχολική χρονιά που πέρασε). Είναι επόμενο να προκύψουν ερωτήματα του τύπου «και τι θα γίνει αν δεν περάσω;», «αν δεν περάσω, τελειώνουν όλα». Σε αυτές τις ερωτήσεις το παιδί δεν ψάχνει μια απάντηση για το τι θα γίνει μετά, αλλά για το υποκειμενικά οδυνηρό «εδώ και τώρα» του. Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι να υπενθυμίσει ο γονιός στο παιδί ότι έχει ήδη προετοιμαστεί καλά, έχει καλούς βαθμούς στα διαγωνίσματα, έχει δώσει πολλά δείγματα της γνώσης και της προετοιμασίας του πάνω στα θέματα των εξετάσεων και επομένως είναι έτοιμο για επιτυχία και όχι για αποτυχία.
5. Δείχνουμε εμπιστοσύνη στο παιδί ότι μπορεί να καταφέρει αυτό που θέλει. Το ενθαρρύνουμε, δίνουμε έμφαση στα θετικά σημεία. Ενισχύουμε την προσπάθειά του, χωρίς κριτική « Πολύ καλά τα πήγες, χαίρομαι που προσπαθείς για το καλύτερο».
6. Αποφεύγουμε κάθε είδους απειλή «Αν θα περάσεις θα πας διακοπές».
7. Αποφεύγουμε συγκρίσεις με άλλους « Ο Νίκος τα κατάφερε κι ας είχε και τους χειρότερους βαθμούς».
8. Δημιουργούμε για το παιδί περιβάλλον κατάλληλο για μελέτη (ησυχία την ώρα της μελέτης χωρίς να σταματούν οι υπόλοιπες δραστηριότητες στο σπίτι).
9. Φροντίζουμε τη διατροφή του, χωρίς να γινόμαστε εκνευριστικοί.
10. Απαραίτητος ο ύπνος 8-9 ώρες τόσο για εμάς όσο και για το παιδί μας.
11. Στη διάρκεια της ημέρας βρίσκουμε 15 με 20 λεπτά χρόνο και να συζητάμε κάτι ευχάριστο με το παιδί μας ή να κάνουμε κάτι ευχάριστο. Είναι σημαντικό να διαθέτει κάποιο χρόνο μέσα στην εβδομάδα, ώστε να ξεκουράζεται και να γεμίζει τις μπαταρίες του.
12. Διατηρούμε το χιούμορ μας. Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι δρα καταλυτικά στη μείωση του άγχους, δημιουργεί ευχάριστη ατμόσφαιρα και τονώνει τον οργανισμό.
13. Δημιουργούμε το δικό μας υποστηρικτικό δίκτυο με φίλους, συγγενείς, αδέρφια και μοιραζόμαστε μαζί τους εμπειρίες, τους φόβους μας, τις σκέψεις, τα όνειρά μας και τις προσδοκίες μας.
14. Συμβουλευόμαστε ειδικούς αν αισθανθούμε ότι το χρειαζόμαστε.
15. Το να μάθουμε να διαχειριζόμαστε το άγχος μας, να μοιραζόμαστε συναισθήματα και σκέψεις, να εμπιστευόμαστε τον εαυτό μας, να εξασκούμαστε στην υπομονή και την επιμονή, και κυρίως να μάθουμε να προσαρμοζόμαστε στις αλλαγές είναι δεξιότητες που αποκτούνται και δοκιμάζονται σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Μεταβατικές περίοδοι, όπως αυτή των εξετάσεων, μπορούν να μετατραπούν σε μια ευκαιρία να εξασκηθούμε σ' αυτές τις δεξιότητες, μιας και θα είναι χρήσιμες τόσο στο ίδιο το παιδί όσο και στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, ανεξαρτήτου αποτελέσματος.

Αυτό που χρειάζεται το παιδί μας σε αυτή τη δύσκολη περίοδο είναι ένα σύμμαχο, ένα δεύτερο αυτί για να το ακούει, ένα δεύτερο μάτι για να παρατηρεί την προσπάθειά του διακριτικά, θυμίζοντας του ότι δεν είναι στα αλήθεια μόνο του...

Πηγές:

1. Αχλαδά, Λ. (2008). Επαγγελματικός Προσανατολισμός στους εφήβους. Δημότης Πτολεμαΐδας (Περιοδική Έκδοση του Δήμου Πτολεμαΐδας), Αρ. φύλλου 7, Ιούλιος - Αύγουστος 2008, 14-16. Διαθέσιμο: http://www.ptolemaida.gr/dhmoths/efimerides-7-8/ptolemaida7_internet.pdf. Ανασύρθηκε: 04/04/2012.
2. Βάρβογλη, Λ. (2003). Και οι γονείς δίνουν εξετάσεις. Διαθέσιμο: http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=142629. Ανασύρθηκε: 16/06/2010.
3. Βάρβογλη, Λ. (2002). Τα μυστικά της επιτυχίας στις εξετάσεις. Διαθέσιμο: http://www.tovima.gr/science/article/?aid=151387. Ανασύρθηκε: 16/06/2010.
4. Βασιλειάδης, Γρ. Το Άγχος στις Εξετάσεις: τι προβλήματα δημιουργεί και πως να τα αντιμετωπίσετε... Διαθέσιμο: http://www.sitemaker.gr/gvassiliades/assets/stressexams.htm. Ανασύρθηκε: 16/06/2010.
5. Ελληνική Εταιρία Ενημέρωσης Γονέων (2007). Το άγχος των εξετάσεων: Κλήσεις στη Γραμμή-Σύνδεσμος 801801 1177. Διαθέσιμο: http://www.parents.gr/psych/a235. Ανασύρθηκε: 16/06/2010.
6. Καλπάκογλου, Θ. (1998). Άγχος και Πανικός. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
7. Κουμαρόπουλος, Στ. Αντιμετωπίζοντας το Άγχος των Εξετάσεων: Οδηγίες και συμβουλές. Διαθέσιμο: http://www.ssneond.sch.gr/Keimena%20dimosieumena/fovosexams.htm. Ανασύρθηκε: 05/04/2012.
8. Κυπραίου, Α. (2010). Το Άγχος των Εξετάσεων και ο Ρόλος των Γονέων. Ομιλία που διοργάνωσε ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του Β' Λυκείου Αγίας Παρασκευής για το άγχος των εξετάσεων. Διαθέσιμο: http://sites.google.com/site/sxolesgonewnaretikypraiou/in-the-news/anartesechoristitlo. Ανασύρθηκε: 05/04/2012.
9. ΣΑΜΠΑΖΙΩΤΗΣ, Α. (2010). Αξιοποιώντας το άγχος των εξετάσεων. Διαθέσιμο: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&;id=160852. Ανασύρθηκε: 05/04/2012.
10. Συμβουλευτικό Κέντρο Ομηλίκων Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής Στην Προσχολική Ηλικία (ΣΥΚΕΟΜ). Άγχος Εξετάσεων. Τι είναι; Που οφείλεται; Τεχνικές Καταπολέμησης του άγχους. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διαθέσιμο: http://sykeom.ecd.uoa.gr/nea_files/FiladioAgxous_2009-2010.pdf. Ανασύρθηκε: 05/04/2012.