Η ασπαραγινική τρανσαμινάση (AST - Aspartate transaminase) ή ασπαρτική αμινοτρανσφεράση (ASAT - Aspartate Aminotransferase), γνωστή παλαιότερα και σαν γλουταμινική οξαλοξική τρανσαμινάση ορού (SGOT – Serum Glutamil Oxaloacetic Transaminase) είναι ένα ένζυμο που καταλύει την αλληλομετατροπή των αμινοξέων και των κετοξέων με μεταφορά αμινομάδων και ειδικότερα καταλύει την ανταλλαγή της αμινομάδας του ασπαρτικού με την όξο-ομάδα του 2-κετογλουταρικού για το σχηματισμό οξαλοξικού και γλουταμικού.
Αντίδραση καταλυόμενη από την ασπαρτική αμινοτρανσφεράση
Η AST είναι ευρέως κατανεμημένη σε όλους τους ιστούς με σημαντικές ποσότητες στην καρδιά και το ήπαρ. Μικρότερα ποσά βρίσκονται επίσης στους σκελετικούς μύες, τα νεφρά, το πάγκρεας, το σπλήνα, τους πνεύμονες και τον εγκέφαλο.
Σχεδόν όλη η ποσότητα του ενζύμου είναι ενδοκυττάρια και οποιαδήποτε βλάβη στους ιστούς αυτούς προκαλεί απελευθέρωση του ενζύμου AST στην κυκλοφορία, γεγονός που του προσδίδει την ικανότητα να χρησιμοποιηθεί σαν δείκτης της κυτταρικής καταστροφής.
Η ημερήσια διακύμανση της AST στο ίδιο άτομο μπορεί να φτάσει τις 5-8 μονάδες, ενώ η ημιπερίοδος ζωής της στην κυκλοφορία είναι 12-22 ημέρες.
Η AST χρησιμοποιείται στην διάγνωση των ηπατικών και ισχαιμικών καρδιακών νοσημάτων και συνήθως συνοδεύεται και από την μέτρηση της ALT (αλανινική αμινοτρανσφεράση).
Τιμές αναφοράς:
- Άνδρες: 15 - 40 U/L
- Γυναίκες: 13 - 35 U/L
Αύξηση της ασπαρτικής αμινοτρανσφεράσης έχουμε σε:
- Έντονη σωματική άσκηση (η μέγιστη τιμή εμφανίζεται στις 24 ώρες).
- Στο έμφραγμα του μυοκαρδίου, η AST του ορού αυξάνει κατά 4-10 φορές του φυσιολογικού. Η αύξηση αρχίζει μέσα σε 6-8 ώρες μετά την έναρξη, μεγιστοποιείται μέσα σε 18-24 ώρες και να επιστρέφει στο φυσιολογικό την τέταρτη ή πέμπτη ημέρα μετά το έμφραγμα. Η αύξηση της AST σε μη επιπεπλεγμένα και μικρού βαθμού εμφράγματα του μυοκαρδίου είναι μεγαλύτερη σε σχέση με την ALT. Η χρήση της σήμερα στην διάγνωση του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου είναι περιορισμένη λόγω της ανάπτυξης πιο αξιόπιστων δεικτών μυοκαρδιακής νέκρωσης όπως η CK MB, η LDH και η τροπονίνη.
- Παθήσεις του ήπατος (αύξηση 10-100 φορές του φυσιολογικού):
- Ιογενής και τοξική οξεία ηπατίτιδα (ALT>AST).
- Κίρρωση (φαρμακευτικής ή αλκοολικής αιτολογίας AST>ALT).
- Πρωτοπαθής ή μεταστατικός καρκίνος του ήπατος.
- Ηπατική συμφόρηση, αποφρακτικός ίκτερος, χολολιθίαση, στεατονέκρωση.
- Λοιμώδης μονοπυρήνωση.
- Σύνδρομο Reye.
- Οξεία παγκρεατίτιδα.
- Υποθυρεοειδισμός.
- Δερματομυοσίτιδα - Πολυμυοσίτιδα.
- Τραυματισμός και ακτινοβόληση των σκελετικών μυών.
- Σύνδρομο τοξικής καταπληξίας.
- Καρδιακός καθετηριασμός.
- Πρόσφατο εγκεφαλικό τραύμα, εγκεφαλικό έμφρακτο.
- Μυϊκή δυστροφία Duchenne.
- Πνευμονική εμβολή, έμφρακτο του πνεύμονα.
- Γάγγραινα.
- Κακοήθης υπερθερμία.
- Δηλητηρίαση από μανιτάρια.
- Αιμολυτική αναιμία, θερμική εξάντληση, θερμοπληξία.
Μείωση της ασπαρτικής αμινοτρανσφεράσης έχουμε σε:
- Αζωθαιμία.
- Χρόνια νεφρική αιμοκάθαρση.
- Ανεπάρκεια βιταμίνης Β6.
Ο λόγος (ratio) AST / ALT στον ορό είναι περίπου ίσος με την μονάδα (1:1) και ο λόγος αυξάνει στο 3-4:1 στην αλκοολική ηπατοπάθεια. Η AST - αν και η ALT είναι πιο ειδική στα ηπατικά νοσήματα - στην αλκοολική ηπατική νόσο είναι πιο ειδική από την ALT.