Αιματουρία

Η αιματουρία αποτελεί συχνή εκδήλωση των παθήσεων του ουροποιητικού και η επίπτωσή της αυξάνεται προϊούσης της ηλικίας. Σε αντίθεση με τη μακροσκοπική (ορατή με την επισκόπηση των ούρων) αιματουρία, που κατά κανόνα θορυβεί τον ασθενή και τον αναγκάζει να αναζητήσει έγκαιρα ιατρική βοήθεια, η μικροσκοπική [ορατή μόνο με τη χρήση των ειδικών ταινιών (dipstick) και τη μικροσκοπική ανάλυση του ιζήματος των ούρων] αιματουρία, όταν δεν συνοδεύεται από αξιόλογη συμπτωματολογία, συνήθως αποτελεί τυχαίο εργαστηριακό εύρημα, που όχι σπάνια δεν αξιολογείται σωστά ή και παραβλέπεται (ιδίως σε ηλικιωμένους ασθενείς), με αποτελέσματα συχνά οδυνηρά λόγω καθυστερημένης διάγνωσης.

Η δυνατότητα καθορισμού της προέλευσης της αιματουρίας από σπειραματικές ή εξωσπειραματικές θέσεις, που έγινε εφικτή τα τελευταία χρόνια, επέτρεψε μια πιο ορθολογική διερεύνηση της αιτιολογίας της, αφού πλέον ο αλγόριθμος της διαγνωστικής προσέγγισης του ασθενούς με αιματουρία θα μπορεί να καθοριστεί με βάση την ανατομική προέλευση των ερυθροκυττάρων.

Η διάκριση αυτή είναι πολύ σημαντική, γιατί οι παθήσεις που ενέχονται στη σπειραματική και τη μη σπειραματική αιματουρία είναι συχνά εντελώς διαφορετικές.

Αίτια αιματουρίας:

1. Παθήσεις του νεφρικού παρεγχύματος:

• Σπειραματικές παθήσεις:
• Οξεία μεταστρεπτοκοκκική σπειραματονεφρίτιδα [η αιματουρία (κόκκινα ή σαν τσάι ούρα) εμφανίζεται 1-2 εβδομάδες μετά από μία φαρυγγίτιδα ή αμυγδαλίτιδα και συνοδεύεται από κακουχία και μειωμένο όγκο αποβολής ούρων. Η μακροσκοπική αιματουρία σε λίγες μέρες γίνεται μικροσκοπική (συνοδεύεται και από ερυθροκυτταρικούς κυλίνδρους) και συνήθως επιμένει για χρόνια με συχνές υποτροπές με την ευκαιρία κάποιας λοιμώξεως].
• Οξεία σπειραματονεφρίτιδα από:
  • ιούς,
  • άλλες λοιμώξεις,
  • οζώδη πολυαρτηρίτιδα,
  • συστηματικό ερυθηματώδη λύκος,
  • υποξεία λοιμώδη ενδοκαρδίτιδα,
  • αλλεργική πορφύρα,
  • σύνδρομο Goodpasture.
• Χρόνια σπειραματονεφρίτιδα.
• Κληρονομική νεφρίτιδα (σύνδρομο Alport) [κληρονομική νόσος χαρακτηριζόμενη από προοδευτικά εξελισσόμενη νεφρίτιδα, επίμονη μικροσκοπική αιματουρία που συχνά προηγείται των άλλων εκδηλώσεων, λευκωματουρία και έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας μετά πάροδο αρκετών ετών και αμφοτερόπλευρη νευροαισθητήρια βαρηκοΐα που είναι συχνότερη στους άνδρες, στους οποίους τόσο η βαρηκοΐα όσο και η νεφρική προσβολή είναι βαρύτερες].
• Παθήσεις νεφρικών αγγείων:
  • θρόμβωση ή εμβολή νεφρικών αρτηριών,
  • νεφροσκλήρυνση,
  • αιμαγγείωμα,
  • σύνδρομο οσφυαλγίας –αιματουρίας.
• Άλλες νεφρικές παθήσεις:
  • πυελονεφρίτιδα,
  • οξεία διάμεση νεφρίτιδα,
  • νέκρωση θηλής,
  • φυματίωση του νεφρού,
  • πολυκυστική νόσος και άλλες κυστικές παθήσεις,
  • καρκίνος του νεφρού,
  • τραυματικές κακώσεις,
  • νεφρική βιοψία.

2. Παθήσεις άλλων τμημάτων των ουροφόρων οδών:

• Νεφρολιθίαση:
  • λίθος νεφρού,
  • λίθος ουρητήρα,
  • λίθος κύστεως.
• Αιμορραγική κυστίτιδα.
• Θήλωμα κύστεως.
• Νεοπλάσματα:
  • πυέλου
  • ουρητήρων
  • κύστεως.
• Καλοήθης υπερτροφία προστάτη.
• Προστατίτιδα.
• Καρκίνος του προστάτη.
• Σχιστοσωμίαση.

3. Άλλα αίτια:

• Αιματολογικές παθήσεις:
  • αιμορραγική διάθεση,
  • δρεπανοκυτταρική νόσος.
• Έντονη σωματική άσκηση.
• Φαρμακευτικοί και χημικοί παράγοντες:
  • αντιπηκτικά,
  • σουλφοναμίδες,
  • ασπιρίνη,
  • κυκλοφωσφαμίδη,
  • χλωροπρομαζίνη,
  • μεθικιλλίνη,
  • μόλυβδος,
  • κασσίτερος,
  • φαινόλη κ.α.

4. Ψευδής αιματουρία:

• Ενδογενείς χρωστικές:
  • μεθαιμοσφαιρίνη,
  • πορφυρίνες.
• Εξωγενείς χρωστικές:
  • ανιλίνη γλυκισμάτων
  • ανθοκυανίνη μούρων και παντζαριών.
• Φάρμακα:
  • χλωροκίνη,
  • αντιπυρίνη,
  • καθαρτικά σέννας,
  • διφαινυλυδαντοΐνη.

Αιματουρία:

• Αποβολή αίματος με την ούρηση (=παρουσία ερυθρών στα ούρα).

Ορισμός αιματουρίας:

• Μικροσκοπική αιματουρία: ανεύρεση σε ίζημα ούρων πάνω από 0-2 ερυθρών ανά οπτικό πεδίο (1 εκατομμύριο ερυθρά/24 ώρες).
• Μακροσκοπική αιματουρία: κόκκινα ή καστανόχρωμα ούρα (πάνω από ένα εκατομμύριο ερυθρά/ώρα)
• Ολική αιματουρία: ομοιογενώς χρωματισμένα ούρα από την αρχή της ούρησης.
• Αρχική αιματουρία: προέρχεται από την ουρήθρα.
• Τελική αιματουρία:προέρχεται από την κύστη.

Αιμοσφαιρινουρία:

• Αποβολή αιμοσφαιρίνης με την ούρηση (=απουσία ερυθρών στα ούρα) αποτέλεσμα μαζικής ενδαγγειακής αιμόλυσης λόγω μετάγγισης ασύμβατου αίματος, νυκτερινής αιμοσφαιρινουρίας (ευαισθησία των ερυθρών στο συμπλήρωμα), ή κυκλοφορίας αιμολυσινών (δηλητήρια φιδιών, κλωστηρίδιο Welcheii) κ.α.
• Η αιμόλυση συμβαίνει και στα ούρα και γι αυτό το λόγο η αιματουρία συνοδεύεται από την παρουσία της αιμοσφαιρίνης στα ούρα,αλλά επειδή υπάρχουν ερυθρά πρόκειται για αιματουρία.
• Τα αιματουρικά ούρα αν δεν εξετασθούν αμέσως δίνουν ψευδώς εντύπωση της αιμοσφαιρινουρίας λόγω αιμόλυσης των ερυθρών.

Μυοσφαιρινουρία:

• Αποβολή μυοσφαιρίνης στα ούρα. Η μυοσφαιρίνη δίνει θετικές τις δοκιμασίες ανιχνεύσεως της αιμοσφαιρίνης (για την διάκριση χρειάζεται φασματοσκοπική ανάλυση), αλλά και ο ορός του αίματος είναι διαυγής λόγω χαμηλότερης οδού νεφρικής ανεπάρκειας ενώ στην αιμοσφαιρινουρία έχει το χαρακτηριστικό χρώμα της αιμόλυσης.
• Στα αίτια της μυοσφαιρινουρίας αναφέρονται η μαζική μυϊκή καταστροφή (τραύμα, έντονη μυϊκή άσκηση, έμφραγμα) και η σπάνια παροξυσμική μυοσφαιρινουρία.