Οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες αποτελούν ένα ιδανικό μέσο που βοηθά τα άτομα με διαβήτη, αφενός να συμμορφώνονται στις απαιτήσεις της διαιτητικής αγωγής, ελέγχοντας το σωματικό τους βάρος στο πλαίσιο ενός ισορροπημένου διαιτολογίου, και αφετέρου να κρατούν την απόλαυση του φαγητού και ειδικότερα της γλυκιάς γεύσης. Αντικαθιστώντας τη ζάχαρη με ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες κρατάμε τη γλυκιά γεύση και παράλληλα διατηρούμε τον έλεγχο της γλυκόζης στο αίμα και βελτιώνουμε την ποιότητα της ζωής των ατόμων με διαβήτη.
Οι γλυκαντικές ύλες που χρησιμοποιούνται σε αυτά τα προϊόντα είναι ασφαλείς, εφόσον καταναλώνονται στις επιτρεπόμενες ημερήσιες ποσότητες, οι οποίες προσδιορίζονται σε επίπεδα πολύ υψηλότερα από τη συνήθη ανθρώπινη κατανάλωση. Σε αυτές κατατάσσονται τόσο οι γλυκαντικές ύλες «όγκου» (bulk sweeteners), όπως είναι η ξυλιτόλη, μαννιτόλη, ισομαλτόζη, και μαλτιτόλη, όσο και οι ύλες «έντονης γλυκύτητας» (intense sweeteners). Οι κυριότερες ύλες «έντονης γλυκύτητας» που έχουν εγκριθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η ασπαρτάμη, η ακεσουλφάμη-Κ, το κυκλαμικό οξύ (και τα άλατά του), η σουκραλόζη και η σακχαρίνη (και τα άλατά της), η νεοτάμη, ενώ τον Νοέμβριο 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε για χρήση σε τρόφιμα και ποτά τη γλυκαντική ύλη που προέρχεται από το φυτό στέβια (stevia glycosides).
Οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες βοηθούν τα άτομα με διαβήτη να διευρύνουν τις διατροφικές τους επιλογές, καθώς τους επιτρέπουν να απολαμβάνουν τη γλυκιά γεύση χωρίς να επηρεάζουν το επίπεδο της γλυκόζης στο αίμα τους. Ειδικά οι ύλες έντονης γλυκύτητας, οι οποίες δεν έχουν καμία επίδραση στην ινσουλίνη ή στη συγκέντρωση σακχάρου στο αίμα και επίσης δεν προσθέτουν θερμίδες, μπορούν παράλληλα να παίξουν ρόλο στην προσπάθεια κυρίως των ατόμων με διαβήτη τύπου 2, να ελέγξουν ή να μειώσουν το σωματικό τους βάρος.
Χαρακτηριστικά των συνηθέστερων ολιγοθερμιδικών υλών έντονης γλυκύτητας που χρησιμοποιούνται στην Ευρώπη:
|
Ακεσουλφάμη-Κ Ε 950 |
Ασπαρτάμη Ε951 |
Κυκλαμικό Ε952 |
|
| Σύνθεση | Ένας συνδυασμός οργανικού οξέος και καλίου | Δύο αμινοξέα: ασπαρτικό οξύ και φαινυλαλανίνη. Τα αμινοξέα της ασπαρτάμης περιέχονται φυσικά στις περισσότερες πρωτεϊνούχες τροφές | Κυκλαμικό οξύ, άλατα με νάτριο ή ασβέστιο |
| Αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη ADI (για παιδιά & ενήλικες) | 0-15 mg/kg ΣΒ/ημέρα | 0-40 mg/kg ΣΒ/ημέρα | 0-7 mg/kg ΣΒ/ημέρα |
| Γλυκαντική δύναμη συγκριτικά με την επιτραπέζια ζάχαρη (σουκρόζη) | Μέχρι 200 φορές γλυκύτερη | Μέχρι 200 φορές γλυκύτερη | Μέχρι 50 φορές γλυκύτερο |
| Έτος ανακάλυψης | 1967 | 1969 | 1937 |
| Μεταβολικές και φυσιολογικές ιδιότητες | Δε μεταβολίζεται από το ανθρώπινο σώμα και απεκκρίνεται ανέπαφη | Κατά την πέψη διασπάται σε ασπαρτικό οξύ, φαινυλαλανίνη (αμινοξέα) και μικρή ποσότητα μεθανόλης - και τα τρία μεταβολίζονται φυσιολογικά | Γενικά δεν μεταβολίζεται και απεκκρίνεται ακέραιο |
| Θερμιδική αξία (θερμίδες kcal/g) | 0 | 4 | 0 |
| Σταθερότητα | Σταθερή στη θερμότητα, κατάλληλη για μαγείρεμα και ψήσιμο. Διαλύεται άμεσα | Χάνει τις γλυκαντικές ιδιότητες όταν εκτεθεί σε υψηλές θερμοκρασίες, συνεπώς δεν συνιστάται για μαγειρική χρήση. Μπορεί να προστεθεί στα τρόφιμα προς το τέλος της παρασκευής τους | Καλή σταθερότητα σε χαμηλές και υψηλές θερμοκρασίες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μαγείρεμα και το ψήσιμο. Καλή διαλυτότητα |
| Χρήσεις | Χρησιμοποιείται κυρίως ως επιτραπέζιο γλυκαντικό, σε φαγητά, ποτά και προϊόντα στοματικής υγιεινής | Χρησιμοποιείται σε περισσότερα από 6000 είδη τροφίμων και ποτών λόγω των καλών οργανοληπτικών χαρακτηριστικών της. Περιορισμένη χρήση σε προϊόντα φούρνου | Χρησιμοποιείται ως επιτραπέζιο γλυκαντικό, σε ποτά, τσίχλες, σάλτσες σαλάτας και μαρμελάδες. |
| Έγκριση σε Ευρώπη και παγκοσμίως | Θετική γνωμοδότηση από την SCF το 1984. Εγκεκριμένη για ποικιλία χρήσεων στην EE με βάση την οδηγία για τα γλυκαντικά 94/35/EC. Εγκεκριμένη για χρήση σε περισσότερες από 100 χώρες παγκοσμίως | Μ. Βρετανία: Πρώτη έγκριση το 1982 σε συνέχεια της αξιολόγησης της ασφάλειάς της από την COT. Θετική γνωμοδότηση από την SCF το 1994. Εγκεκριμένη για ποικιλία χρήσεων με βάση την Ευρωπαϊκή οδηγία για τα γλυκαντικά 94/35/EC. Εγκεκριμένη για χρήση σε περισσότερες από 100 χώρες παγκοσμίως | Θετική γνωμοδότηση από την SCF το 1994. Εγκεκριμένο για ποικιλία χρήσεων με βάση την Ευρωπαϊκή οδηγία για τα γλυκαντικά 94/35/EC. Εγκεκριμένο για χρήση σε περισσότερες από 50 χώρες παγκοσμίως |
| Πρόσφατες αξιολογήσεις ασφάλειας στην Ευρώπη | Η SCF επαναξιολόγησε και επιβεβαίωσε εκ νέου την ασφάλειά της το 2000 | Η EFSA επιβεβαίωσε εκ νέου την ασφάλειά της το 2002, το 2006, το 2009, το 2010 και το 2011 | Η SCF επαναξιολόγησε το ADI και επιβεβαίωσε εκ νέου την ασφάλειά του το 2000 |
|
Ζαχαρίνη Ε954 |
Σουλραλόζη Ε955 |
Γλυκοζίτες στεβιόλης Ε960 |
|
| Σύνθεση | Άλατα ζαχαρίνης με νάτριο ή ασβέστιο | Παρασκευάζεται από τη ζάχαρη, με μια διαδικασία που επιλεκτικά αντικαθιστά τρείς ομάδες υδροξυλίου με τρία άτομα χλωρίου στο μόριο της | Τουλάχιστον 95% γλυκοζίτες στεβιόλης, από τα οποία τουλάχιστον 75% stevio- side & rebaudiosideA |
| Αποδεκτή ημερήσια πρόσληψη ADI (για παιδιά & ενήλικες) | 0-5 mg/kg ΣΒ/ημέρα | 0-15 mg/kg ΣΒ/ημέρα | 0-4 mg/kg ΣΒ/ημέρα |
| Γλυκαντική δύναμη συγκριτικά με την επιτραπέζια ζάχαρη (σουκρόζη) | Μέχρι 500 φορές γλυκύτερη | Μέχρι 600 φορές γλυκύτερη | 200 φορές γλυκύτεροι |
| Έτος ανακάλυψης | 1879 | 1976 | 1931 |
| Μεταβολικές και φυσιολογικές ιδιότητες | Δε μεταβολίζεται και απεκκρίνεται αμετάβλητη | Δε μεταβολίζεται από το ανθρώπινο σώμα και απεκκρίνεται αμετάβλητη | Απορροφώνται ελάχιστα αλλά υδρολύονται από βακτήρια του παχέος εντέρου προς στεβιόλη. Ένα μέρος της απορροφάται, φτάνει στο ήπαρ και το μεταβολικό της προϊόν αποβάλλεται πλήρως μέσω των νεφρών |
| Θερμιδική αξία (θερμίδες kcal/g) | 0 | 0 | 0 |
| Σταθερότητα | Σταθερή στη θερμότητα, κατάλληλη για μαγείρεμα και ψήσιμο | Καλή σταθερότητα σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο μαγείρεμα και το ψήσιμο. Καλή διαλυτότητα | Σταθεροί στη θερμότητα Κατάλληλοι για μαγείρεμα και ψήσιμο. Καλή διαλυτότητα |
| Χρήσεις | Χρησιμοποιείται ως επιτραπέζιο γλυκαντικό, σε ποτά, επιδόρπια και γλυκίσματα και φαρμακευτικά προϊόντα | Χρησιμοποιείται σε προϊόντα φούρνου, επιδόρπια, παγωτά και γαλακτοκομικά προϊόντα, δημητριακά πρωινού και γλυκίσματα | Χρησιμοποιούνται σε ποικιλία προϊόντων όπως χυμοί, αναψυκτικά, είδη ζαχαροπλαστικής, γιαούρτι, σάλτσες κλπ |
| Έγκριση σε Ευρώπη και παγκοσμίως | Θετική γνωμοδότηση από την SCF το 1984. Εγκεκριμένη για ποικιλία χρήσεων στην EE με βάση την οδηγία για τα γλυκαντικά 94/35/EC. Εγκεκριμένη για χρήση σε περισσότερες από 90 χώρες παγκοσμίως. | Θετική γνωμοδότηση από την SCF το 2000 Εγκεκριμένη για ποικιλία χρήσεων στην EE με βάση την οδηγία για τα γλυκαντικά 94/35/EC. Εγκεκριμένη για χρήση σε περισσότερες από 100 χώρες παγκοσμίως | Θετική γνωμοδότηση από την ANSES το 2009 και την EFSA το 2010 Εγκεκριμένοι στην EE με βάση τον Κανονισμό 1131/2011/EU. Εγκεκριμένοι για χρήση σε Ηνωμένες Πολιτείες και Ευρωπαϊκή Ένωση και πολλές χώρες παγκοσμίως (π.χ. Ιαπωνία, Βραζιλία, Αργεντινή, Αυστραλία, Ν. Ζηλανδία, Ρωσία, κλπ.) |
| Πρόσφατες αξιολογήσεις ασφάλειας στην Ευρώπη | Η SCF επαναξιολόγησε και επιβεβαίωσε εκ νέου την ασφάλειά της το 1995 | Η SCF επαναξιολόγησε και επιβεβαίωσε εκ νέου την ασφάλειά της το 2000 | Η EFSA αξιολόγησε και επιβεβαίωσε την ασφάλειά τους το 2010 |
SCF - Scientific Committee on Food: Επιστημονική Επιτροπή της EE για τα Τρόφιμα
ESFA - European Food Safety Authority: Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων
ANSES - Agense Nationale de Securite Sanitaire: Γαλλική Υπηρεσία για τα τρόφιμα, το περιβάλλον την εργασιακή υγεία και ασφάλεια
COT - Committee on Toxicity of Chemicals in Food, Consumer Products and the Environment: Βρετανική Επιτροπή για την τοξικότητα στα τρόφιμα, τα καταναλωτικά προϊόντα και το περιβάλλον
Οι αρμόδιες αρχές έχουν αξιολογήσει το σύνολο των επιστημονικών δεδομένων και έχουν καταλήξει ότι οι ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες είναι ασφαλείς για κατανάλωση. Η διαδικασία αξιολόγησης που ακολουθεί η EFSA (Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων) έχει καθιερώσει τη χρήση της τιμής Αποδεκτής Ημερήσιας Πρόσληψης (ADI - Acceptable Daily Intake) για τις ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες. Η τιμή ADI αποτελεί μια εκτίμηση της ποσότητας ενός εγκεκριμένου πρόσθετου, την οποία μπορεί να καταναλώνει ένας άνθρωπος σε καθημερινή βάση και εφ' όρου ζωής, χωρίς να προκληθεί οποιοδήποτε πρόβλημα στην υγεία του.
Οι τιμές ADI είναι το πιο σημαντικό από τα εργαλεία που διαθέτουν οι επιστήμονες στην πράξη, για να εξασφαλίζουν την κατάλληλη και ασφαλή χρήση των ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών. Καθώς οι συγκεκριμένες γλυκαντικές ύλες έχουν εξαιρετικά πλεονεκτήματα για τους διαβητικούς και περιλαμβάνονται στο διαιτολόγιο τους σε τακτική βάση, η επιστημονική κοινότητα παρακολουθεί με προσοχή οτιδήποτε έχει σχέση με την κατανάλωση ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών από διαβητικούς.
Τα άτομα με διαβήτη πρέπει να καταναλώνουν με μέτρο τα τρόφιμα που περιέχουν γλυκαντικές ύλες ώστε να αποφεύγουν την υπερκατανάλωσή τους. Μελέτες, στις οποίες συμμετέχουν και άτομα με διαβήτη, αποδεικνύουν ότι η πρόσληψη ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών στις χώρες της Ευρώπης κυμαίνεται πολύ κάτω από το ADI. Ακόμα και στις περιπτώσεις παιδιών με διαβήτη, της ομάδας με το προφίλ της υψηλότερης - δυνητικά - πρόσληψης γλυκαντικών, διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι η κατανάλωση παραμένει κάτω από την τιμή ADI.
Διαβήτης κύησης και κατανάλωση γλυκαντικών υλών
Η κατανάλωση των εγκεκριμένων ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών, εντός των τιμών ADI, είναι ασφαλής στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι γυναίκες δεν χρειάζεται να ανησυχούν ή να αποφεύγουν την κατανάλωση ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών κατά την εγκυμοσύνη.
Μια ποικιλία από τρόφιμα και ποτά που αποκτούν γλυκιά γεύση μετά από την προσθήκη ολιγοθερμιδικών γλυκαντικών υλών, μπορεί να βοηθήσει μία έγκυο να ικανοποιήσει την όρεξή της για γλυκά, προσθέτοντας λίγες ή και καθόλου θερμίδες, χωρίς να επηρεάζει το γλυκαιμικό της έλεγχο. Σε κάθε περίπτωση, κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, οι γυναίκες θα πρέπει να τρέφονται σωστά, με ποσότητα θερμίδων ικανή να εξασφαλίζει τη σωστή θρέψη του εμβρύου ή του βρέφους και η συνολική τους διατροφή θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις διατροφικές τους ανάγκες.
Πηγή:
- Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία (Επιστημονική Επιμέλεια Κειμένων: Χάρης Δημοσθενόπουλος MMedSci-SRD Κλινικός Διαιτολόγος-Βιολόγος, Προϊστάμενος Διαιτολογικού Τμήματος Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών)
