Σακχαρώδης διαβήτης και πρόληψη

Η πρόληψη στον σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ) επιχειρείται υπό δυο έννοιες:

1. Ως πληθυσμιακή πρόληψη (προσέγγιση).
2. Ως στοχευόμενη πρόληψη (προσέγγιση).

Ο μπλε κύκλος είναι το παγκόσμιο σύμβολο για τον διαβήτηΗ πληθυσμιακή προσέγγιση έχει εφαρμογή στο σύνολο του πληθυσμού με:

1. Την παροχή έγκυρων πληροφοριών και την δημιουργία κινήτρων από τα ΜΜΕ.
2. Στα σχολεία με σχολικά προγράμματα διατροφής και άσκησης.
3. Την χορηγία για ενίσχυση των προγραμμάτων άσκησης στα σχολεία.
4. Με την προτροπή, την προώθηση και εφαρμογή υγιεινής διατροφής στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα (σχολεία, ένοπλες δυνάμεις, επιχειρήσεις).
5. Συνεργασία της βιομηχανίας τροφίμων με το κράτος στον τομέα της υγιεινής διατροφικής πολιτικής.
6. Με τον έλεγχο στις διαφημίσεις, στις τιμές και στις ετικέτες τροφίμων.
7. Υποστήριξη προγραμμάτων υγείας στην εργασία.
8. Καθοδήγηση περιβαλλοντικών και πολεοδομικών κανονισμών με σκοπό την αυξημένη σωματική δραστηριότητα.
9. Υποστήριξη προγραμμάτων άσκησης για τον γενικό πληθυσμό

Η στοχευόμενη προσέγγιση στοχεύει σε άτομα με αποδεδειγμένο κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ τύπου 2, με διαταραχή ανοχής στην γλυκόζη (IGT) ή με διαταραχή γλυκόζης νηστείας (IFG).

Σύμφωνα με εργασία από τους Harris et al που δημοσιεύτηκε στο Diabetes Care το 1998, επί διαγνωσθέντων 10,2 εκ. διαβητικών τύπου 2, υπήρχαν από πίσω 5,4 εκ. αδιάγνωστοι διαβητικοί, 13,4 εκ με προδιαβήτη (IGT), ενώ 40 εκ. άτομα εμφάνιζαν σύμφωνα με την έρευνα κίνδυνο για ανάπτυξη διαβήτη.

Στην στοχευόμενη προσέγγιση εντοπίζονται άτομα υψηλού κίνδυνου, ελέγχεται η γλυκαιμική τους κατάσταση και εφαρμόζεται προγράμματα πρόληψης. Τέτοια άτομα θα μπορούσε να είναι άτομα με μεταβολικό σύνδρομο ή σύνδρομο Χ (με κεντρικού τύπου παχυσαρκία, υψηλή αρτηριακή πίεση, υψηλά τριγλυκερίδια, χαμηλή HDL-χοληστερόλη και αντίσταση στην ινσουλίνη).

Σύμφωνα με έρευνες πάνω από 1 δισεκ. ενήλικες είναι υπέρβαροι και από αυτούς 300 εκ. κλινικά παχύσαρκοι (ΒΜΙ>30 kg/m²) επίσης πάνω από 1,7 δισεκ. άτομα παγκοσμίως βρίσκονται ήδη σε υψηλό κίνδυνο σχετιζόμενων με το βάρος νόσων όπως ο ΣΔ τύπου 2.

Η παχυσαρκία μπορεί να μειώσει το προσδόκιμο ζωής των ατόμων με ΣΔ τύπου 2 μέχρι και κατά 8 χρόνια, ενώ 80% των ατόμων με ΣΔ τύπου 2 κατά την στιγμή της διάγνωσης είναι παχύσαρκοι. Κάθε αύξηση του βάρους κατά 1χλγρμ. αυξάνει τον κίνδυνο για ΣΔ κατά 5%.

Εντοπισμός ατόμων υψηλού κινδύνου (έλεγχος για προδιαβήτη)

Προσυμπτωματικός έλεγχος ατόμων που πληρούν προϋποθέσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο για ΣΔ τύπου 2. Τέτοιες προϋποθέσεις είναι:

1. Περιφέρεια μέσης >102 εκ.
2. Δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ) >30 kg/m².
3. Οικογενειακό ιστορικό ΣΔ.
4. Εθνότητα με αυξημένο κίνδυνο για ΣΔ τύπου 2.
5. Ιστορικό αρτηριακής υπέρτασης ή καρδιαγγειακής νόσου.
6. Ιστορικό ΣΔ κύησης.
7. Γυναίκες με κίνδυνο πολυκυστικών ωοθηκών.
8. Λήψη φαρμάκων (κορτικοστεροειδή, θειαζιδικά διουρητικά, β-αποκλειστές).

Προσυμπτωματικός έλεγχος με ερωτηματολόγια εκτίμησης, όπως π.χ. το FINDRISK (ερωτηματολόγιο με 8 απλές ερωτήσεις) με προοπτική αξιολόγηση σε εξέλιξη.

Ο προσυμπτωματικός έλεγχος πρέπει να γίνεται στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, στην εργασία (δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις), σε κέντρα αποκατάστασης ηλικιωμένων, δημοτικά ιατρεία, ένοπλες δυνάμεις κ.λ.π..

Έλεγχος της γλυκόζης του αίματος

Μέτρηση της γλυκόζης νηστείας.

Δοκιμασία ανοχής γλυκόζης σε άτομα με γλυκόζη νηστείας >100 mg/dl

Εφαρμογή προγράμματος πρόληψης

Προτρέπονται τα άτομα με αυξημένο κίνδυνο για ΣΔ για μείωση του σωματικού βάρους τουλάχιστον κατά 5%.

Η παχυσαρκία είναι ο κύριος τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για τον ΣΔ τύπου 2.

Εκτιμάται ότι τουλάχιστον μισά από τα περιστατικά ΣΔ τύπου 2 θα εξαφανιζόταν αν μπορούσε να προληφθεί η αύξηση βάρους στους ενήλικες.

Συνιστάται σωματική δραστηριότητα μέτριας έντασης (βάδιση) 30' ημερησίως τουλάχιστον 5 φορές την εβδομάδα.

Άτομα ηλικίας 18-30 ετών με χαμηλό ή μέτριο επίπεδο φυσικής κατάστασης είναι 6 φορές πιθανότερο να εμφανίσουν ΣΔ από αυτούς που είναι σε πολύ καλή φυσική κατάσταση.

Η έλλειψη σωματικής άσκησης εκτιμάται ότι προκαλεί περίπου 10-16% των περιστατικών ΣΔ.

Διαβητικοί που περπατούν 2 ώρες την ημέρα μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο θνησιμότητας τους κατά 39% και τον κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακά επεισόδια κατά 34%.

Η σύγχρονη επιστήμη υπερηφανεύεται ότι "ανακαλύπτει" σήμερα αυτό που αιώνες τώρα είναι κτήμα και αρχή της Ορθόδοξης Χριστιανικής Πίστης μας: ότι Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΡΩΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΖΕΙ ΚΑΙ ΟΧΙ ΝΑ ΖΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΤΡΩΕΙ!. Υπ' αυτήν την έννοια μιλώντας πάντα για την πρόληψη πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια για μείωση του προσλαμβανόμενου κεκορεσμένου λίπους συμπεριλαμβανομένων και των trans λιπαρών οξέων σε <10% της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης.

Σε μια περίληψη που δημοσιεύτηκε το 2006 στο New England Journal of Medicine, αποδεικνύεται πως η κατανάλωση trans λιπαρών ακόμη και σε πολύ μικρές ποσότητες (1-3% της ημερήσιας κατανάλωσης ενέργειας) επηρεάζει όσο κανένα άλλο μακροθρεπτικό συστατικό τον κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακών παθήσεων. Η ισχυρότερη απόδειξη προέρχεται από την Μελέτη των Νοσηλευτριών (Nurse's Health Study) όπου για κάθε 2% αύξηση των θερμίδων από trans λιπαρά, διπλασιαζόταν ο κίνδυνος των καρδιοαγγειακών παθήσεων. Επί πλέον υπάρχουν στοιχεία πως τα trans λιπαρά αυξάνουν την LDL ("κακή χοληστερίνη"), ενώ ταυτόχρονα μειώνουν την HDL ("καλή χοληστερίνη").

Το υπερβολικό βάρος είναι σήμερα η συχνότερη πάθηση της παιδικής ηλικίας. Επίσης έχει δειχθεί ότι στις σύγχρονες κοινωνίες κάθε δίωρη ημερήσια αύξηση της τηλεθέασης αυξάνει τον κίνδυνο της παχυσαρκίας και του ΣΔ τύπου 2. Σε ορισμένες βιομηχανοποιημένες χώρες τα παιδιά σήμερα κάνουν 70% λιγότερη σωματική άσκηση απ ότι πριν από 30 χρόνια.

Οι υπέρβαροι έφηβοι έχουν 70% πιθανότητα να γίνουν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ενήλικες και 80% όταν και οι δύο γονείς τους είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Οι παρεμβάσεις στον τρόπο ζωής περιλαμβανομένων της δίαιτας και της μέτριας σωματικής δραστηριότητας μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ τύπου 2 κατά 60%.

Η προτροπή για εφαρμογή μεσογειακής δίαιτας στο διαιτολόγιο των ατόμων με υψηλή πιθανότητα εμφάνισης ΣΔ τύπου 2, η αποφυγή καθιστικού τρόπου ζωής και ατέλειωτων ωρών τηλεθέασης, η τακτική άσκηση και η αποφυγή των γονιών να μπουκώνουν τα παιδιά τους στο φαγητό προσφέροντας τους την εύκολη και βολική γι αυτούς λύση των fast foods είναι απλοί και συγχρόνως επιτακτικοί μέθοδοι που εποικοδομούν στην πρόληψη - και όχι μόνον - του ΣΔ.