Ο επιχείλιος έρπητας (herpes labialis) προκαλείται από έναν από τους πιο συνηθισμένους ιούς που προσβάλουν τον άνθρωπο παγκοσμίως, τον απλό ιό του έρπητα (herpes simplex virus - HSV), του οποίου υπάρχουν δυο βασικοί τύποι: ο HSV1 και ο HSV2. Ο HSV1 χαρακτηριστικά προκαλεί μόλυνση γύρω ή μέσα στο στόμα, ενώ ο HSV2 ευθύνεται για μόλυνση των γεννητικών οργάνων από έρπητα.
Σχηματική παράσταση του ιού του απλού έρπητα Η αρχική λοίμωξη που συνήθως περνάει απαρατήρητη συμβαίνει στην παιδική ηλικία, αλλά ο επιχείλιος έρπητας παρατηρείται συχνότερα σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες.
Ο ιός μεταδίδεται κυρίως με την άμεση επαφή (για παράδειγμα με το φιλί), αλλά είναι δυνατόν να μεταδοθεί αν και πιο δύσκολα με τα αντικείμενα του περιβάλλοντος (πχ ποτήρια, σεντόνια, πετσέτες κ.α) που ήρθαν σε επαφή με τις εκκρίσεις των βλαβών.
Μετά την αρχική προσβολή των επιθηλιακών κυττάρων του στόματος ο ιός μεταφέρεται στο δέρμα του προσώπου και τελικά στα νεύρα όπου τα σωματίδια του ιού που δεν εκριζώνονται παραμένουν σε λανθάνουσα κατάσταση στις ρίζες των νεύρων μέχρι να ενεργοποιηθούν ξανά μία ή και περισσότερες φορές κατά τη διάρκεια της ζωής, ιδιαίτερα σε περιόδους καταστολής του ανοσοποιητικού συστήματος.
Αν και λοίμωξη από έρπητα είναι σχεδόν παγκόσμια στην παιδική ηλικία, ο επιχείλιος έρπητας δεν εμφανίζεται σε όλους. Η συχνότητά του είναι ελαφρώς υψηλότερη στις γυναίκες από ότι στους άνδρες, ενώ ο υποτροπιάζων επιχείλιος έρπητας εμφανίζεται στο 25% των ενηλίκων με συχνότητα που μειώνεται με την ηλικία.
Η πρωτοπαθής λοίμωξη από έρπητα στην παιδική ηλικία είναι χαρακτηριστική και συνοδεύεται από στοματικές εξελκώσεις και διογκωμένους τραχηλικούς λεμφαδένες.
Οι ερπητικές βλάβες διαρκούν 3-6 ημέρες και μπορούν να προσβάλουν την εξωτερική επιφάνεια του δέρματος καθώς και το εσωτερικό του στόματος με προτίμηση τα χείλη και το πρόσωπο. Η ηλιακή ακτινοβολία, ο άνεμος, ο πυρετός (κατά τη διάρκεια ακόμα και απλών ιώσεων), η έμμηνος ρήση, η καταβολή, το τοπικό τραύμα στο δέρμα, αλλά και το σωματικό και συναισθηματικό στρες πυροδοτούν την εμφάνιση του επιχείλιου έρπητα.
Συμπτώματα δυσφορίας, μυρμηγκιάσματος ή ερεθισμού (πρόδρομη φάση) συνήθως εμφανίζονται στο δέρμα 6-24 ώρες πριν την εμφάνιση του επιχείλιου έρπητα. Ο επιχείλιος έρπητας ξεκινά με την εμφάνιση πολύ μικρών φλύκταινων, οι οποίες μπορεί να περιέχουν λευκό περιεχόμενο, πάνω από το φλεγμένων, ερυθρό και επηρμένο δέρμα που γρήγορα αποδομούνται για να δημιουργήσουν μια ωμή περιοχή με εξίδρωση και εσχαροποίηση περίπου την τέταρτη ημέρα μετά την εμφάνισή τους. Περίπου μια εβδομάδα αργότερα οι περισσότερες βλάβες θα έχουν ιαθεί και για τους επόμενους ένα με δύο μήνες, ίσως υπάρχει ένας τοπικός αποχρωματισμός του δέρματος που τελικά εξαφανίζεται χωρίς να αφήσει κάποιο ίχνος.
Ο επιχείλιος έρπητας είναι εξαιρετικά επώδυνος και το γεγονός ότι υποτροπιάζει βοηθά διαγνωστικά. Τα περισσότερα άτομα που υποφέρουν εμφανίζουν ένα με τρία επεισόδια κάθε χρόνο. Ο επιχείλιος έρπητας εμφανίζεται καθ' όλο το έτος με ελαφρώς αυξημένη συχνότητα και βαρύτητα κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών.
Η θεραπεία του επιχείλιου έρπητα γίνεται με τοπική εφαρμογή κρέμας ακυκλοβίρης (Zovirax®) ή πενσικλοβίρης (Fenivir®). Τα ειδικά αυτά αντιιικά φάρμακα μειώνουν τον χρόνο ίασης κατά μισή έως και μια ημέρα και μειώνουν το αίσθημα πόνου από τη βλάβη. Η θεραπεία πρέπει να αρχίζει μόλις γίνουν αισθητά τα συμπτώματα (μυρμήγκιασμα ή κνησμός) και πριν εμφανιστεί η βλάβη, αφού μετά την εμφάνιση της βλάβης αμφισβητείται η αποτελεσματικότητά τους.
Η κρέμα ακυκλοβίρης μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα παιδιά και τους ενήλικες και πρέπει να εφαρμόζεται κάθε 4 ώρες όταν ο ασθενής είναι ξύπνιος (περίπου πέντε φορές την ημέρα) στην προσβεβλημένη περιοχή για 5 ημέρες. Εάν δεν είναι πλήρης η ίαση, η θεραπεία μπορεί να συνεχιστεί για 5 ακόμη ημέρες, μετά τις οποίες εάν δεν έχει υποχωρήσει ο επιχείλιος έρπητας πρέπει να αναζητηθεί ιατρική βοήθεια.
Η πενσικλοβίρη μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άτομα ηλικίας άνω των 12 ετών και εφαρμόζεται κάθε 2 ώρες όταν ο ασθενής είναι ξύπνιος (περίπου 8 φορές την ημέρα) για 4 ημέρες. Μερικοί ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν αίσθημα παροδικού καύσου ή πόνου μετά την εφαρμογή της κρέμας και το προσβεβλημένο δέρμα να γίνει ξηρό και φολιδώδες.
Για τα άτομα που εμφανίζουν περιστασιακά επιχείλιο έρπητα, μια απλή κρέμα, που να περιέχει ίσως μια αντισηπτική ουσία, μπορεί να βοηθήσει στην μείωση της δυσφορίας.
Τα υδροκολλοειδή επιθέματα που χρησιμοποιούνται για τις επουλωτικές τους ιδιότητες πρέπει να εφαρμόζονται μόλις ξεκινήσουν τα συμπτώματα και να αντικαθίστανται όταν χρειάζεται. Οι αντιηλιακές κρέμες (με δείκτη προστασίας 15 και άνω) που εφαρμόζονται στα χείλη και γύρω από αυτά πριν την αυξημένη έκθεση στο ήλιο (π.χ κατά τη διάρκεια διακοπών για σκι και στην θάλασσα) μπορούν να είναι χρήσιμες σαν προφυλακτικό μέτρο.
| Πρέπει να γνωρίζετε ότι ο ιός HSV1 μεταδίδεται με την άμεση επαφή. Μην ακουμπάτε την μολυσμένη περιοχή, μην σπάτε και μην ξύνετε τις φυσαλίδες που σχηματίζονται κατά την διάρκεια της επούλωσης του επιχείλιου έρπητα και πλύντε καλά τα χέρια σας μετά την εφαρμογή της τοπικής θεραπείας γιατί μπορεί να μολύνετε τα δάκτυλά σας με τον ιό και να τον μεταφέρεται σε άλλο σημείο και επιπλέον να προκαλέσετε επιμόλυνση της βλάβης με μικρόβια. Οι γυναίκες με επιχείλιο έρπητα πρέπει να είναι προσεκτικές όταν χρησιμοποιούν μακιγιάζ ματιών ώστε να προλαμβάνουν πιθανή προσβολή του οφθαλμού από την λοίμωξη. Μην μοιράζεστε μαχαιροπίρουνα, πετσέτες, οδοντόβουρτσες ή μαξιλαροθήκες μέχρι να υποχωρήσει ο έρπητας. Ο στοματικός έρωτας με κάποιον που είχε επιχείλιο έρπητα σημαίνει κίνδυνο γενετήσιου έρπητα και πρέπει να αποφεύγεται μέχρι να εξαφανιστεί ο επιχείλιος έρπητας. |
Χρήσιμο θα ήταν να αναφερθεί ότι οποιαδήποτε βλάβη επιμείνει για περισσότερο από δύο εβδομάδες, είναι σοβαρή και επιδεινούμενη ή αντίθετα ανώδυνη, εμφανίζεται σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς (π.χ σε αυτούς που υποβάλλονται σε κυτταροτοξική χημειοθεραπεία) ή προσβάλει τον οφθαλμό λόγω του κινδύνου εμφάνισης σοβαρής λοίμωξης πρέπει να εξετάζεται από τον ιατρό σας.