Υπερβολική δόση κοκαΐνης

Η κοκαΐνη (cocaine) είναι μία λευκή, άοσμη κρυσταλλική σκόνη που ανήκει στις διεγερτικές εξαρτησιογόνες ουσίες. Το όνομά της προέρχεται από τον θάμνο erythroxylon coca, από τον οποίο και παράγεται. Η κοκαΐνη είναι ψυχοτρόπος ουσία που διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα, ενώ έχει και ιδιότητες αναισθητικού. Συνήθως εισπνέεται από τη μύτη, αλλά μπορεί να διαλυθεί και να γίνει ενέσιμη. Επίσης, από κάποιους χρήστες καπνίζεται. Μπορεί να αναμειχθεί με ηρωίνη, ένας συνδυασμός αρκετά επικίνδυνος, που μπορεί να επιφέρει ακόμη και θάνατο.

Η διάρκεια και ο χρόνος δράσης της κοκαΐνης εξαρτάται από τη συναισθηματική φόρτιση του ατόμου, από την ποσότητα της ουσίας και τον τρόπο χορήγησης. Παρατηρείται μεγάλη ποικιλία στις σωματικές και ψυχικές εκδηλώσεις, ανάλογα με το χρήστη.

Υπερβολική δόση κοκαΐνης

Κλινικές εκδηλώσεις:

• Ψυχολογική εξάρτηση η οποία εκδηλώνεται με εθισμό, παράνοια, παραισθήσεις.
• ΚΝΣ: εγκεφαλική ισχαιμία και έμφραγμα, σπασμός εγκεφαλικής αρτηρίας, εγκεφαλική αγγειίτιδα, εγκεφαλική αγγειακή θρόμβωση, υπαραχνοειδής αιμορραγία, ενδοπαρεγχυματική αιμορραγία, επιληπτικές κρίσεις, εγκεφαλική ατροφία, κινητικές διαταραχές.
• Καρδιακές εκδηλώσεις: οξεία ισχαιμία και οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, αρρυθμίες και αιφνίδιος θάνατος, διατατική μυοκαρδιοπάθεια και μυοκαρδίτιδα, λοιμώδης ενδοκαρδίτιδα, ρήξη αορτής.
• Πνευμονικές εκδηλώσεις (οφειλόμενες στο κάπνισμα κρακ κοκαΐνης).
• Βλάβες από την εισπνοή: ρήξη τριχοειδών και ρινικού διαφράγματος, στοματοφαρυγγικά έλκη.
• Ανοσολογικές παθήσεις: πνευμονίτιδα υπερευαισθησίας, αποφρακτική βρογχιολίτιδα, βλάβες και αιμορραγία των πνευμονικών αγγείων, πνευμονικό έμφρακτο, πνευμονικό οίδημα λόγω ανεπάρκειας της αριστερής κοιλίας, πνευμομεσοθωράκιο και πνευμοθώρακας.
• Γαστρεντερικές εκδηλώσεις: γαστροδωδεκαδακτυλικό έλκος και διάτρηση, απόφραξη ή διάτρηση του εντέρου, κολίτιδα.
• Νεφρικές εκδηλώσεις: Οξεία νεφρική βλάβη λόγω ραδβομυόλυσης και μυοσφαιριναιμίας, απόφραξη νεφρού, εστιακή τμηματική σπειραματοσκλήρυνση.
• Μαιευτικές εκδηλώσεις: ρήξη πλακούντα, λιποβαρές βρέφος, προωρότητα, μικροκεφαλία.
• Ψυχιατρικές εκδηλώσεις: άγχος, κατάθλιψη, παράνοια, παραλήρημα, ψύχωση, αυτοκτονικές τάσεις.

Διάγνωση - Κλινική εικόνα

• Φάση I
  • ΚΝΣ: ευφορία, διέγερση, κεφαλαλγία, ίλιγγος, συσπάσεις, τρίξιμο των δοντιών, ακούσιο τρέμουλο.
  • Ναυτία, έμετος, πυρετός, υπέρταση, ταχυκαρδία.

• Φάση II
  • ΚΝΣ: λήθαργος, υπεραντιδραστικά τενόντια αντανακλαστικά, σπασμοί (επιληπτική κατάσταση).
  • Υπερδιέγερση συμπαθητικού: ταχυκαρδία, υπέρταση, υπερθερμία.
  • Ακράτεια.

• Φάση III
  • ΚΝΣ: χαλαρή παράλυση, κώμα, διασταλμένες κόρες, απώλεια ανακλαστικών.
  • Πνευμονικό οίδημα.
  • Καρδιοαναπνευστική ανακοπή.

Εργαστηριακός έλεγχος

• Τοξικολογική εξέταση (ούρων): Η κοκαΐνη μεταβολίζεται εντός 2 ωρών από το ήπαρ στους κύριους μεταβολίτες, βενζοϋλεκγονίνη και μεθυλεστερική εκγονίνη, οι οποίοι αποβάλλονται στα ούρα. Οι μεταβολίτες μπορούν να ανιχνευθούν στα ούρα εντός 5 λεπτών μετά από ενδοφλέβια χρήση και ≤48 ώρες μετά από τη λήψη από το στόμα.
• Αίμα: Αιμοδιάγραμμα, ηλεκτρολύτες, γλυκόζη, ουρία, κρεατινίνη, ασβέστιο.
• Ανάλυση αερίων αρτηριακού αίματος.
• Μέτρηση της φωσφοκινάσης κρεατίνης (CK) και των τροπονινών.

Θεραπεία

• Εισπνοή: Έκπλυση ρινικών διόδων.
• Διέγερση:
  • Ελέγξτε αμέσως τα επίπεδα γλυκόζης.
  • Χορηγήστε διαζεπάμη 15 έως 20 mg από το στόμα ή 2 έως 10 mg με ενδοφλέβια ή ενδομυϊκή έγχυση σε περιπτώσεις έντονης διέγερσης.
• Υπερθερμία:
  • Ελέγξτε τη θερμοκρασία ορθού, την κινάση κρεατινίνης και τους ηλεκτρολύτες.
  • Παρακολουθήστε τον ασθενή με καθετήρα ορθού. Μειώστε τη θερμοκρασία στους 38.3°C εντός 30 έως 45 λεπτών.
• Ραβδομυόλυση
  • Ταχεία ενυδάτωση του ασθενούς με ποσότητα ούρων ≥2 mL/kg.
  • Χρήση μαννιτόλης ή διττανθρακικών για ραβδομυόλυση που είναι ανθεκτική στην ενυδάτωση.
• Διαχείριση κρίσεων (επιληπτική κατάσταση):
  • Διαζεπάμη 5 έως 10 mg ενδοφλέβια σε διάστημα 2-3 λεπτών. Εφόσον απαιτείται, η δόση μπορεί να επαναληφθεί σε διάστημα 10-15 λεπτών.
  • Λοραζεπάμη 2 έως 3 mg ενδοφλέβια σε διάστημα 2-3 λεπτών μπορεί να χορηγηθεί αντί για διαζεπάμη.
  • Δόση φόρτισης φαινυτοῒνης 15 έως 18 mg/kg ενδοφλέβια με ρυθμό που δεν υπερβαίνει τα 25 έως 50 mg/min υπό καρδιακή παρακολούθηση.
  • Δόση φόρτισης φαινοβαρβιτάλης 10 έως 15 mg/kg ενδοφλέβια με ρυθμό 25 mg/min. Επιπλέον 5 mg/kg μπορούν να χορηγηθούν μετά από 30 έως 45 λεπτά εάν δεν έχει επιτευχθεί έλεγχος των σπασμών.
• Σε περίπτωση μη ελεγχόμενων κρίσεων, να εξεταστούν τα εξής:
  • Χορήγηση πανκουρόνιου 0.1 mg/kg ενδοφλέβια.
  • Γενική αναισθησία με αλοθάνη.
• Υπέρταση:
  • Η προκαλούμενη από κοκαΐνη υπέρταση συνήθως ανταποκρίνεται στη χορήγηση βενζοδιαζεπινών. Σε περίπτωση αποτυχίας:
  • Να εξεταστεί το ενδεχόμενο αρτηριακής γραμμής για συνεχή παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης.
  • Να αποφευχθεί η χορήγηση ανταγωνιστών διαύλων ασβεστίου (μπορεί να ενισχύσουν τη συχνότητα κρίσεων και θανάτου, ιδιαίτερα σε άτομα που διακινούν ουσίες μέσα στο σώμα τους).
  • Η χρήση β-αποκλειστών μπορεί να επιτείνει την αγγειοσυστολή που προκαλείται από την κοκαΐνη.
  • Μπορεί να απαιτηθεί η χορήγηση φαιντολαμίνης (unopposed αδρενεργικές δράσεις) ή νιτρογλυκερίνης.
  • Εάν η διαστολή πίεση είναι >120 mm Hg: υδροχλωρική υδραλαζίνη 25 mg ενδομυϊκά ή ενδοφλέβια. Μπορεί να επαναληφθεί κάθε 1 ώρα.
  • Εάν η υπέρταση είναι μη ελεγχόμενη ή εάν υπάρχει υπερτασική εγκεφαλοπάθεια: αρχικά νιτροπρωσσικό νάτριο στα 0.5 μg/kg/min και να μην υπερβαίνεται τα 10 μg/kg/min.
• Πόνος στο στήθος:
  • Ακτινογραφία θώρακος, ηλεκτροκαρδιογράφημα, καρδιακά ένζυμα.
  • Βενζοδιαζεπίνες για το άγχος.
  • Ασπιρίνη και νιτρογλυκερίνη για τον ισχαιμικό πόνο.
  • Η διαδερμική διαυλική στεφανιαία αγγειοπλαστική (PTCA) μπορεί να είναι προτιμητέα έναντι της θρομβόλυσης για συσχετιζόμενο με κοκαΐνη έμφραγμα του μυοκαρδίου.
  • Η χρήση β-αδρενεργικών αποκλειστών παραμένει αμφισβητήσιμη λόγω των α-αδρενεργικών δράσεων της κοκαΐνης. Κατά συνέπεια, ίσως είναι σκόπιμη η χρήση β-αποκλειστών με ιδιότητες άλφα αποκλεισμού (π.χ. λαβεταλόλη).
  • Ο συνδυασμός νιτρπρωσσικού και β-αδρενεργικού αποκλειστή ή φαιντολαμίνης ή επιπλέον ενός β-αδρενεργικού αποκλειστή μπορεί να είναι αποτελεσματικός όσον αφορά τη θεραπεία της ισχαιμίας του μυοκαρδίου και της υπέρτασης.
• Κοιλιακές αρρυθμίες:
  • Τα αντιαρρυθμικά φάρμακα πρέπει να χρησιμοποιούνται προσεκτικά κατά το αρχικό διάστημα μετά την έκθεση σε κοκαΐνη ως αποτέλεσμα των προαρρυθμικών και προσπασμωδικών δράσεων τους.
  • Χορηγείται προπρανολόλη 1 mg/min ενφοφλέβια και έως της ποσότητας των 6 mg.
  • Η χορήγηση bolus λιδοκαΐνης 1.5 mg/kg ενδοφλέβια ακολουθείται από ενδοφλέβια έγχυση (αμφισβητήσιμη: μπορεί να έχει προαρρυθμική και προσπασμωδική δράση).
  • Ο τερματισμός των κοιλιακών αρρυθμιών μπορεί να είναι ανθεκτικός στη λιδοκαΐνη ή ακόμα και την ανάταξη.

Πηγή:

• Fred F. Ferri - Ferri’s Practical Guide: Fast Facts for Patient Care