Πρόκειται για μια αυτοπεριοριζόμενη φλεγμονή των μεγάλων αεραγωγών του πνεύμονα, η οποία εκτείνεται στους τριτογενείς βρόγχους και συνήθως διαρκεί για μία έως τρεις εβδομάδες.
Ο όρος οξεία βρογχίτιδα και τραχειίτιδα (acute bronchitis and tracheitis) περιγράφει την νόσο ασθενών με κύριο σύμπτωμα τον βήχα στους οποίους δεν υπάρχει κλινική ή ακτινολογική ένδειξη πνευμονίας. Ο ορισμός επιδιώκει επίσης να διαφοροποιήσει τη νόσο από την οξεία φλεγμονή των μικρών αεραγωγών (βρογχιολίτιδα), ακόμη και αν τα συμπτώματα που συνοδεύουν την πρώτη μπορεί να περιλαμβάνουν παραγωγή πτυέλων, συριγμό και δύσπνοια.
Το τραχειοβρογχικό δένδροΗ οξεία βρογχίτιδα και τραχειίτιδα διαφέρει επίσης από την βρογχεκτασία, η οποία συνοδεύεται από μόνιμη διάταση των βρόγχων και ένα χρόνιο βήχα. Επιπλέον, η διάγνωση της χρόνιας βρογχίτιδας περιορίζεται για τους ασθενείς που έχουν παρατεταμένο βήχα και παραγωγή πτυέλων: τουλάχιστον 3 μήνες του έτους για δύο συνεχή έτη.
Αιτιολογία:
Η οξεία βρογχίτιδα και τραχειίτιδα, προσβάλλει περίπου το 5% των ενηλίκων ετησίως με την μεγαλύτερη συχνότητα να παρατηρείται τον χειμώνα και το φθινόπωρο παρά το καλοκαίρι και την άνοιξη.
Η νόσος θεωρείται ότι σχεδόν πάντα είναι ιογενούς προέλευσης, αλλά εντούτοις, ιοί έχουν απομονωθεί μόνο στο 8 έως 37% των ασθενών και έτσι ο πραγματικός αιτιολογικός παράγοντας της νόσου παραμένει άγνωστος στις περισσότερες περιπτώσεις. Παρόλα ταύτα, τουλάχιστον το 70% των ασθενών με οξεία βρογχίτιδα και τραχειίτιδα που επισκέπτονται ιατρό λαμβάνουν αγωγή με αντιβακτηριακά αντιβιοτικά, παρόλο που τα βακτηρίδια που συνήθως εμπλέκονται στην πνευμονία της κοινότητας και απομονώνονται επίσης και στα πτύελα των μισών ασθενών με οξεία βρογχίτιδα και τραχειίτιδα δεν φαίνεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στην παθοφυσιολογία της νόσου και των συνοδών συμπτωμάτων της, αφού οι βρογχικές βιοψίες δεν δείχνουν εισβολή βακτηριδίων.
Οι λοιμώξεις του επιθηλίου των βρόγχων και της τραχείας θεωρούνται ότι προκαλούν μια φλεγμονώδη αντίδραση. Παθολογοανατομικά, υπάρχει μια συνοδός μικροσκοπική πάχυνση του βρογχικού και τραχειακού βλεννογόνου που αντιστοιχεί στις φλεγμαίνουσες περιοχές (εικόνα).
Οξεία βρογχίτιδα - Σχηματική παράσταση εικόνας τριτογενούς βρόγχουΟι ιοί που εμπλέκονται στην οξεία βρογχίτιδα και τραχειίτιδα, περιλαμβάνουν την γρίπη Α και Β, την παραγρίπη, τον συγκυτιακό ιό του αναπνευστικού, τον κορονοϊό, τον αδενοϊό, τους ρινοϊούς και πιο πρόσφατα, ως αιτιολογικός παράγοντας διαπιστώθηκε και ο ανθρώπινος μεταπνευμονοϊός.
Μέχρι και 10% των περιπτώσεων οξείας βρογχίτιδας και τραχειίτιδας μπορεί να οφείλονται σε «άτυπα» βακτηρίδια: Bordetella pertussis, Chlamydophila (Chlamydia) pneumoniae (χλαμύδια της πνευμονίας) και Mycoplasma pneumoniae (μυκόπλασμα πνευμονίας).
Κλινική εικόνα:
Το κύριο κλινικό σύμπτωμα της νόσου είναι ο βήχας πρόσφατης έναρξης. Οι ασθενείς συνήθως αναζητούν ιατρική φροντίδα μετά από 4 έως 7 ημέρες βήχα, ο οποίος δεν υποχωρεί. Στην περίπτωση της οξείας βρογχίτιδας συχνά υπάρχει ένας συνεχιζόμενος και μερικές φορές επιδεινούμενος βήχας διάρκειας 1 έως 3 εβδομάδων.
Τα συνοδά συμπτώματα ποικίλουν και περιλαμβάνουν την παραγωγή πτυέλων, πυρετό, κακουχία, συριγμό, δύσπνοια και αίσθημα βάρους στο θώρακα. Ο πυρετός συνήθως είναι ήπιος και μικρής διάρκειας ενώ ο υψηλός πυρετός και η παρατεταμένη διάρκειά του υποδεικνύουν γρίπη ή πνευμονία.
Κατά την διάρκεια της νόσου και εφόσον η οξεία βρογχίτιδα και τραχειίτιδα αλλά και ο βήχας επιμένουν πέραν της 1 έως 5 ημερών οι κλινικές δοκιμασίες των πνευμόνων μπορούν να αποβούν παθολογικές και μία σημαντική αναλογία ασθενών θα παρουσιάσουν σημαντική πτώση στον βίαιο εκπνευστικό όγκο (FEV1).
Διάγνωση:
Η διάγνωση βασίζεται στην κλινική εικόνα. Η ακτινογραφία θώρακος είναι απαραίτητη μόνο εάν τα κλινικά ευρήματα υποδηλώνουν πνευμονία (π.χ σημεία σηψαιμίας, υποξαιμία). Οι ηλικιωμένοι ασθενείς και οι ασθενείς με παραγωγικό βήχα και πυρετό και απουσία ακροαστικών ευρημάτων (ιδιαίτερα αν υπάρχει ιστορικό χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας ή κάποιας άλλης πάθησης των πνευμόνων) απαιτούν κατ΄ εξαίρεση ακτινογραφία θώρακος.
Οι γρήγορες διαγνωστικές δοκιμασίες οι οποίες όμως δεν είναι ευρέως διαθέσιμες, είναι ακριβές και σπάνια ανταποδοτικές στο πλαίσιο εξωτερικών ασθενών θα μπορούσαν να διαγνώσουν τους περισσότερους ιούς που συνδέονται με την οξεία βρογχίτιδα και τραχειίτιδα να υποδείξουν την κατάλληλη αντιική αγωγή αν υπάρχει και να περιορίσουν την άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών.
Όταν με την καλλιέργεια ή τις ορολογικές δοκιμασίες διαπιστώνονται «άτυπα» βακτήρια, οι ασθενείς έχουν την τάση να προσέρχονται αργότερα στην πορεία της νόσου τους, σε σχέση με ασθενείς με ιογενή αίτια, και πιο συχνά έχουν συριγμό.
Η δοκιμασία αλυσιδωτής αντίδρασης πολυμεράσης (PCR) των δειγμάτων, που λαμβάνονται από τον ρινοφάρυγγα ή από παρακεντήσεις, είναι ο ευκολότερος και ο πιο ευαίσθητος τρόπος για να διαγνωσθούν λοιμώξεις με Bordetella pertussis, Mycoplasma pneumoniae και Chlamydia pneumoniae. Οι καλλιέργειες για Mycoplasma pneumoniae είναι βραδείες και μη ευαίσθητες. Γενικά, η δοκιμασία για άτυπους οργανισμούς δεν θα πρέπει να εκτελείται, εξαιτίας του κόστους της PCR, της έλλειψης ευαισθησίας και της βραδύτητας των καλλιεργειών. Εντούτοις, εάν ο κλινικός υποπτεύεται μια έκρηξη επιδημίας στην κοινότητα ή την πιθανότητα κοκκύτη, η ταχεία δοκιμασία με PCR μπορεί να είναι ιδιαιτέρως επωφελής.
Θεραπεία:
H λήψη αντιβιοτικών στην οξεία βρογχίτιδα, δεν προσφέρει στατιστικά σημαντική βελτίωση στην έκβαση της νόσου αφού περίπου το 50% των περιπτώσεων πιθανώς προκαλούνται από βακτηριακά παθογόνα. Εντούτοις, τα αντιβιοτικά χρησιμοποιούνται στο 50 έως 85% των περιπτώσεων παγκοσμίως.
Τα αντιβιοτικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν σε ασθενείς με γνωστά άτυπα παθογόνα, αλλά ακόμα και τότε, το αποτέλεσμά τους στην έκβαση δεν είναι σαφές, εκτός από το να περιορίσουν τη διάδοση του κοκκύτη. Στους ενηλίκους που υποπτευόμαστε ότι έχουν κοκκύτη, η ερυθρομυκίνη, 500 mg τέσσερις φορές την ημέρα για 14 ημέρες, θεωρείται ότι είναι η πιο αποτελεσματική. Εντούτοις, πολλοί ασθενείς δεν μπορούν να ανεχθούν την ερυθρομυκίνη και λαμβάνουν ή δοξυκυκλίνη, 100 mg κάθε 12 ώρες ή μια νεότερη μακρολίδη, όπως είναι η αζυθρομυκίνη, 500 mg την πρώτη μέρα και 250 mg ημερησίως στη συνέχεια, τα οποία είναι αποτελεσματικά. Τα τελευταία δύο φάρμακα είναι επίσης δραστικά εναντίον των Chlamydia pneumoniae και Mycoplasma pneumonia, παρόλο που η ιδανική διάρκεια θεραπείας για την οξεία βρογχίτιδα είναι άγνωστη. Ένα χρήσιμο εύρος είναι οι 5 έως 14 ημέρες.
Κατά την εποχή της γρίπης, οι αντιγριπικοί παράγοντες μπορεί να είναι χρήσιμοι στην μείωση των συμπτωμάτων κατά περίπου 1 ημέρα και μπορεί να οδηγήσουν τους ασθενείς με γρίπη σε πρωϊμότερη επιστροφή στις φυσιολογικές τους δραστηριότητες κατά μισή ημέρα. Τα αντιϊκά φάρμακα δεύτερης γενιάς, όπως είναι η ζαναμιβίρη (δύο εισπνοές από 5 mg η κάθε μια – δύο φορές την ημέρα) ή η οσελταμιβίρη (75 mg δύο φορές την ημέρα)είναι αποτελεσματικά εναντίον των ιών της γρίπης Α.
Τα αντισταμινικά ή τα αντιβηχικά και αποχρεμπτικά που δίδονται χωρίς συνταγή, δεν έχουν εμφανή αξία. Υποομάδες ασθενών με βρογχική υπεραντιδραστικότητα μπορεί να ωφεληθούν από τους β-αγωνιστές, αλλά δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποστηρίζουν τη χρήση εισπνεόμενων στεροειδών.
Τα μη στεροειδή φάρμακα μόνα τους ή σε συνδυασμό με αντισταμινικά, μειώνουν τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων, περιλαμβανομένου και του βήχα. Εντούτοις, η ευρεία χρήση αυτών των τύπων φαρμάκων μόνων ή σε συνδυασμό στην βρογχίτιδα και στην τραχειίτιδα, που συμβαίνουν φυσιολογικά ή αποκτώνται στην κοινότητα, δεν έχουν αξιολογηθεί.
Πρόγνωση:
Ο βήχας συνήθως διαρκεί 10 έως 14 ημέρες (η παρατεταμένη διάρκεια του βήχα μπορεί να απαιτήσει περαιτέρω έλεγχο με ακτινογραφία θώρακα) ενώ ένα ποσοστό έως και 20% των ασθενών, παρουσιάζουν επίμονα ή υποτροπιάζοντα συμπτώματα για 1 μήνα. Τα αντιβιοτικά μπορεί να ελαττώσουν τα συμπτώματα σε μερικές ώρες, αλλά οι παρενέργειες, η ανάπτυξη αντίστασης στα αντιβιοτικά και το κόστος πρέπει να ζυγίζονται έναντι των μέτριων αποτελεσμάτων τους. Η μελλοντική διαδεδομένη χρήση των γρήγορων διαγνωστικών δοκιμασιών για ειδικά βακτηριακά και ιικά παθογόνα θα είναι χρήσιμη στην στόχευση αποτελεσματικών θεραπειών.
Πηγή:
- Acute bronchitis and tracheitis - Cecil Textbook of Medicine (Chapter 96).
- Acute Bronchitis - The Merck Manual