Η νευρική ανορεξία (anorexia nervosa) χαρακτηρίζεται από λιποβαρή ΔΜΣ (Δείκτη Μάζας Σώματος), έντονο φόβο για αύξηση βάρους και διαστρεβλωμένη αντίληψη της εικόνας του σώματος. Η νευρική ανορεξία ξεκινά συνήθως στα χρόνια μεταξύ της εφηβείας και της νεαρής ενηλικίωσης, το 90% των ασθενών είναι γυναίκες και οι περισσότεροι ασθενείς ανήκουν στην μέση και ανώτερη κοινωνικοοικονομική τάξη.
Ο επιπολασμός της νευρικής ανορεξίας είναι μεγαλύτερος από ότι είχε προηγουμένως προταθεί δεδομένου ότι τα προηγούμενα διαγνωστικά κριτήρια ήταν λιγότερο ακριβή και τα άτομα με ανορεξία συχνά έκρυβαν την νόσο τους. Πολλοί έφηβοι έχουν ήπιες εκδοχές της διαταραχής χωρίς σοβαρή απώλεια βάρους.
Βασικά χαρακτηριστικά της νόσου:
- Περιορισμός της πρόσληψης θερμίδων που οδηγεί σε λιποβαρή ΔΜΣ (ΔΜΣ <18,5 kg/m2).
- Έντονος φόβος για αύξηση βάρους ή συμπεριφορά που αποτρέπει την αύξηση βάρους.
- Διαστρεβλωμένη αντίληψη της εικόνας του σώματος, με αδικαιολόγητη επιρροή του βάρους στην αυτοεκτίμηση.
- Άρνηση της ιατρικής σοβαρότητας της λιποβαρούς κατάστασης.
Το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας κατατάσσει την σοβαρότητα της ανορεξίας σύμφωνα με το ΔΜΣ σε:
- ήπια, ΔΜΣ 17–18,49 kg/m2,
- μέτρια, ΔΜΣ 16–16,99 kg/m2,
- σοβαρή, ΔΜΣ 15–15,99 kg/m2,
- ακραία, ΔΜΣ μικρότερο από 15 kg/m2.
Υπάρχουν δύο υποτύποι της νευρικής ανορεξίας: ο υπότυπος υπερφαγία/καθαρισμός και ο περιοριστικός υπότυπος. Ο υποτύπος νευρικής ανορεξίας υπερφαγίας/καθαρισμού χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας ή κάθαρσης (δηλαδή, αυτοπροκαλούμενος εμετός και/ή κατάχρηση διουρητικών, καθαρτικών, υποκλυσμάτων, καθαρτικών) και ο περιοριστικός υποτύπος χαρακτηρίζεται από δίαιτα, νηστεία ή υπερβολική άσκηση χωρίς σχετική υπερφαγία ή κάθαρση.
Τα αιτία της νευρικής ανορεξίας δεν είναι γνωστά. Παρόλο που υπάρχουν πολλαπλές ενδοκρινολογικές διαταραχές σε ασθενείς με νευρική ανορεξία, πιστεύεται ότι οι διαταραχές αυτές δεν είναι πρωτογενείς αλλά δευτερογενείς που οφείλονται στον υποσιτισμό.
Οι περισσότεροι ειδικοί προτείνουν μια πρωτογενή ψυχιατρική προέλευση της νόσου, αν και η υπόθεση αυτή δεν καταφέρνει να εξηγήσει όλες τις περιπτώσεις ασθενών. Ο ασθενής χαρακτηριστικά προέρχεται από μια οικογένεια της οποίας τα μέλη έχουν έντονο στόχο, είναι συχνά τελειομανής στη συμπεριφορά και παρουσιάζει εμμονικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Η εμμονική ενασχόληση με το φαγητό είναι επίσης συχνή.
Συμπτώματα και σημεία
Οι ασθενείς με νευρική ανορεξία μπορεί να παρουσιάσουν σοβαρή απώλεια βάρους και συχνά παραπονιούνται για δυσανεξία στο κρύο και δυσκοιλιότητα. Βραδυκαρδία, υπόταση και υποθερμία μπορεί να υπάρχουν σε σοβαρές περιπτώσεις. Η κλινική εξέταση αποκαλύπτει απώλεια σωματικού λίπους, ξηρό και φολιδωτό δέρμα και λαγούχο (μικρές λεπτές ανοιχτού χρώματος τρίχες σώματος). Μπορεί επίσης να εμφανιστεί διεύρυνση της παρωτίδας και οίδημα. Στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, η διακοπή της έμμηνου ρύσεως είναι συχνή.
Εργαστηριακά ευρήματα
Τα εργαστηριακά ευρήματα ποικίλλουν αλλά μπορεί να περιλαμβάνουν αναιμία, λευκοπενία (μείωση λευκών αιμοσφαιρίων), ανωμαλίες ηλεκτρολυτών και αυξήσεις του αζώτου ουρίας αίματος (BUN) και της κρεατινίνης ορού. Τα επίπεδα χοληστερόλης είναι συχνά αυξημένα.
Οι ενδοκρινικές ανωμαλίες περιλαμβάνουν τα μειωμένα επίπεδα της ωχρινοτρόπου (LH) και της θυλακιοτρόπου (FSH) ορμόνης και την μειωμένη απόκριση της ωχρινοτρόπου ορμόνης στην ρυθμιστική υποθαλαμική εκλυτική ορμόνη των γοναδοτροπινών (GnRH).
Διάγνωση και διαφορική διάγνωση
Η διάγνωση βασίζεται στην απώλεια βάρους, στο ΔΜΣ μικρότερο από 18,5 kg/m2, στην διαστρεβλωμένη εικόνα του σώματος και τον φόβο αύξησης βάρους ή απώλεια ελέγχου στην πρόσληψη τροφής του ασθενούς. Άλλα ιατρικά ή ψυχιατρικά νοσήματα που μπορεί να ευθύνονται για την ανορεξία και την απώλεια βάρους πρέπει να αποκλειστούν πριν από την διάγνωση.
Τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς που απαιτούνται για τη διάγνωση περιλαμβάνουν τον έντονο φόβο αύξησης βάρους, την διαστρεβλωμένη εικόνας του σώματος, και την άρνηση υπέρβασης ενός ελάχιστου κανονικού βάρους.
Η διαφορική διάγνωση περιλαμβάνει τη νευρική βουλιμία, την υπερφαγική διατροφική διαταραχή, τις ενδοκρινικές και μεταβολικές διαταραχές (π.χ. πανυποφυσισμός, νόσος του Addison, υπερθυρεοειδισμός, και σακχαρώδης διαβήτης), τις γαστρεντερικές διαταραχές [(π.χ. νόσος Crohn και εντεροπάθεια από γλουτένη (κοιλιοκάκη)], τις χρόνιες λοιμώξεις (π.χ. φυματίωση), τις κακοήθειες (π.χ. λέμφωμα) και σπάνιες διαταραχές του κεντρικού νευρικού συστήματος (π.χ όγκοι του υποθαλάμου).
Θεραπευτική προσέγγιση
Στόχος της θεραπείας είναι η αποκατάσταση του φυσιολογικού σωματικού βάρους και η βελτίωση των ψυχολογικών συννοσηροτήτων. Η νοσηλεία σε νοσοκομείο μπορεί να είναι απαραίτητη. Θεραπευτικά προγράμματα από έμπειρες ομάδες μπορούν να αποκαταστήσουν με επιτυχία το φυσιολογικό βάρος στα περίπου δύο τρίτα των περιπτώσεων. Ωστόσο οι υπόλοιποι συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες με την απώλεια βάρους, τις διατροφικές συμπεριφορές και τις σχετικές ψυχιατρικές καταστάσεις. 2% - 6% των ασθενών πεθαίνουν από τις επιπλοκές της διαταραχής ή και αυτοκτονούν.
Έχουν χρησιμοποιηθεί διάφορες μέθοδοι θεραπείας χωρίς ξεκάθαρη απόδειξη ανωτερότητας της μίας έναντι της άλλης. Η υποστηρικτική φροντίδα από τους γιατρούς και την οικογένεια αποτελεί το σημαντικότερο χαρακτηριστικό οποιασδήποτε θεραπείας. Η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, η εντατική ψυχοθεραπεία και η οικογενειακή θεραπεία μπορούν να δοκιμαστούν.
Μια ποικιλία φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένων των τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών, των εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) και του ανθρακικού λιθίου είναι αποτελεσματικά σε ορισμένες περιπτώσεις. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των κλινικών δοκιμών ήταν απογοητευτικά.
Οι ασθενείς με σοβαρό υποσιτισμό πρέπει να σταθεροποιηθούν αιμοδυναμικά ακόμα και με εντερική ή παρεντερική σίτιση. Η αναγκαστική σίτιση πρέπει να εφαρμόζεται μόνο για τις απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις, αφού στόχος της θεραπείας είναι η αποκατάσταση της φυσιολογικής διατροφικής συμπεριφοράς.
Κάθε έφηβος και νεαρός ενήλικας με ανεξήγητη και σοβαρή απώλεια βάρους θα πρέπει να αξιολογηθεί από ψυχίατρο ή ειδικό σε θέματα διατροφικών διαταραχών.
Η νοσηλεία στο νοσοκομείο κρίνεται απαραίτητη όταν υπάρχουν συμπτώματα και σημεία υποογκαιμίας, μείζονες ηλεκτρολυτικές διαταραχές και σοβαρός πρωτεΐνο-ενεργειακός υποσιτισμός, αλλά και όταν αποτυγχάνει η διαχείρισή τους ως εξωτερικοί ασθενείς.
Πηγή:
- CURRENT Medical Diagnosis And Treatment 2022 - Endocrine Disorders - Nutritional disorders and obesity - Eating disorders - Anorexia nervosa