Σαν έμετος χαρακτηρίζεται η βίαιη αποβολή του γαστρικού περιεχομένου μέσω του στόματος προς το περιβάλλον. Ο έμετος μπορεί να επέλθει αυτόματα ή να προκληθεί από τον ασθενή και συχνά αν όχι πάντα έπεται της ναυτίας - του αισθήματος επικειμένου εμέτου.
Αποτελεί ένα εξαιρετικά συγκροτημένο και πολύπλοκο αντανακλαστικό που περιλαμβάνει τόσο αυτόνομες όσο και σωματικές νευρικές οδούς. Η ταυτόχρονη σύσπαση του διαφράγματος, των μεσοπλεύριων και των κοιλιακών μυών αυξάνει την ενδοκοιλιακή πίεση και, σε συνδυασμό με τη χάλαση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα, καταλήγει στη βίαιη εξώθηση του γαστρικού περιεχομένου. Ο έμετος συχνά σχετίζεται με ναυτία, ερυγές, σιελόρροια, ανοσμία και δυσπεψία.
Η διαγνωστική προσέγγιση θα υποδειχτεί με βάση το ιστορικό και τη φυσική εξέταση. Είναι σημαντικό να διαχωρίζουμε τον αληθή έμετο από την αναγωγή και να εκμαιεύουμε εάν ο έμετος είναι οξύς ή χρόνιος (υποτροπιάζων), εφόσον οι υποκείμενες αιτίες μπορούν να διαφέρουν. Τα συμπαρομαρτούντα συμπτώματα του κοιλιακού άλγους, του πυρετού, της διάρροιας, τα σχετικά με τη λήψη τροφής, την κατάποση φαρμάκων, την κεφαλαλγία, τον ίλιγγο και την απώλεια βάρους θα πρέπει να αναζητούνται για να κατευθύνουν την διάγνωση.
Η φυσική εξέταση δύναται να αποκαλύψει αφυδάτωση, πυρετό και λοίμωξη. Ενδείξεις κοιλιακών μαζών, περιτονίτιδας ή εντερικής απόφραξης πρέπει να αναζητηθούν, όπως επίσης και νευρολογικά σημεία, συμπεριλαμβανομένου του οιδήματος της θηλής, του νυσταγμού, της φωτοφοβίας και της δυσκαμψίας του αυχένα. Άλλα ευρήματα μπορεί να υπονοούν τον αλκοολισμό, την κύηση ή τη βουλιμία ως την υφιστάμενη διάγνωση.
Τα αίτια του έμετου είναι πολλά αφού μπορεί να εμφανισθεί σε πολλά οξέα ή χρόνια νοσήματα. Τα πιο συχνά αίτια είναι:
1. Παθήσεις του στομάχου
- Γαστρίτιδα (οξεία ή χρόνια).
- Γαστροδωδεκαδακτυλικό έλκος.
- Καρκίνος και άλλα νεοπλάσματα.
- Πυλωρική στένωση.
- Φλεβική στάση:
- Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια.
- Πυλαία υπέρταση.
2. Παθήσεις άλλων σπλάχνων
- Εντερική απόφραξη.
- Οξεία παγκρεατίτιδα.
- Σκωληκοειδίτιδα.
- Περιτονίτιδα.
- Κωλικός χοληφόρων.
- Κωλικός νεφρού.
- Εξωμήτρια κύηση.
- Παθήσεις εξαρτημάτων στη γυναίκα.
- Εντερικά παράσιτα.
- Πορφύρα Schoenlein-Henoch.
- Εξωκοιλιακές σπλαχνικές παθήσεις.
3. Παθήσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος
- Διάσειση.
- Χωροκατακτητικές ενδοκρανιακές παθήσεις (όγκος, κύστη, απόστημα, ανεύρυσμα).
- Μηνιγγίτιδα, εγκεφαλίτιδα.
- Επιληψία.
- Εγκεφαλική αιμορραγία.
- Θρόμβωση φλεβωδών κόλπων.
- Απόφραξη κοιλιών (υδροκέφαλος).
- Γαστρικές κρίσεις νωτιάδας φθίσεως.
4. Μεταβολικές και ενδοκρινικές παθήσεις
- Ουραιμία.
- Διαβητική οξέωση.
- Νόσος Addison.
- Οξεία ηπατική νόσος.
- Υπερασβεστιαιμία.
5. Φάρμακα και τοξικές ουσίες
- Άμεσος ερεθισμός του στομαχικού βλεννογόνου (δηλητήρια, σαλικυλικά, ΜΣΦΑ, σίδηρος, οινόπνευμα κ.α)
- Κεντρική δράση (απομορφίνη, δακτυλίτιδα, κολχικίνη, μορφίνη, εμετίνη, αλκαλοειδή ολύρας 5-φλουορακίλη κ.α χημειοθεραπευτικά του καρκίνου), κάπνισμα.
6. Άλλα αίτια
- Λοιμώξεις.
- Ταξιδιωτική ναυτία.
- Παθήσεις μέσου ωτός και λαβυρίνθου.
- Έμετοι κυήσεως.
- Ημικρανία.
- Κυκλικοί έμετοι παιδικής ηλικίας.
- «Ψυχογενείς» έμετοι (δυσάρεστες οσμές, γεύσεις, οπτικές παραστάσεις, συγκινησιακές επιδράσεις).
- Ψυχογενής ανορεξία, υστερία και άλλες ψυχιατρικές παθήσεις.