Η φροντίδα του διαβητικού ποδιού

Διαβητική νευροπάθεια αποκαλείται η βλάβη των νεύρων που προκαλείται από το σακχαρώδη διαβήτη. Η συνηθέστερη εκδήλωση είναι η προοδευτική μείωση του αισθήματος του πόνου και της θερμοκρασίας στα πόδια. Εκτός από αυτήν την “περιφερική”, όπως λέγεται, νευροπάθεια, που αφορά κυρίως τα πόδια, ο διαβήτης μπορεί να προκαλέσει και τη λεγόμενη “αυτόνομη” νευροπάθεια (δηλαδή βλάβη του αυτόνομου νευρικού συστήματος), που εκδηλώνεται συνηθέστερα με ανικανότητα, απότομη πτώση της αρτηριακής πίεσης στην όρθια θέση (ορθοστατική υπόταση), ταχυκαρδία και διαταραχές του περισταλτιμού του γαστρεντερικού σωλήνα (διάρροιες, γαστροπάρεση -αργεί να αδειάσει το στομάχι από τις τροφές).

Σχηματική παράσταση διαβητικών ελκώνΑν πράγματι έχετε νευροπάθεια, τα πόδια σας κινδυνεύουν διπλά- δεν είστε σε θέση να αντιληφθείτε εγκαίρως μικρούς (π.χ σημεία που σας “χτυπάνε” τα παπούτσια σας) ή μεγάλους τραυματισμούς, ενώ τα τραύματα που έχουν ήδη γίνει επουλώνονται δύσκολα, γιατί συχνά συνυπάρχει και διαταραχή της αιμάτωσης (περιφερική αρτηριοπάθεια ).

Κανόνες σωστής περιποίησης των ποδιών σε εγκατεστημένη διαβητική νευροπάθεια:

Σε ήδη εγκατεστημένη διαβητική νευροπάθεια των κάτω άκρων πρέπει κατά την περιποίηση των ποδιών να τηρούνται αυστηρά οι εξής κανόνες:

• Μη χρησιμοποιείτε ψαλίδια, ξύστρες για τους κάλους ή άλλα κοπτικά εργαλεία για να κόψετε τα νύχια σας και να αφαιρέσετε τους κάλους, γιατί μπορεί να τραυματιστείτε χωρίς να το καταλάβετε (αφού έχετε χάσει το αίσθημα του πόνου). Το ίδιο ισχύει και για τα “ειδικά” αυτοκόλλητα για τους κάλους που περιέχουν οξέα και μαλακώνουν το δέρμα.
• Μην περπατάτε ξυπόλυτοι, γιατί μπορεί να τραυματιστείτε από αιχμηρά αντικείμενα που τυχόν είναι πεσμένα στο έδαφος (μην ξεχνάτε ότι δεν πονάτε και συνεπώς δεν αντιλαμβάνεστε τον τραυματισμό!). Ακόμη και στην παραλία πρέπει τα άτομα με διαβήτη να φοράνε ειδικά “παπούτσια” που επιτρέπουν το κολύμπι.
• Μην κάνετε ποδόλουτρο σε νερό που δεν έχετε ελέγξει προηγουμένως τη θερμοκρασία του, γιατί δεν είστε σε θέση να αντιληφθείτε με τα πόδια αν το νερό είναι πολύ ζεστό (καυτό) ή πολύ κρύο.
• Αν αισθάνεστε τα πόδια σας “κρύα”, μη χρησιμοποιείτε θερμοφόρες ή ηλεκτρικά θερμαινόμενα μαξιλάρια. Αφού έχετε μειωμένο το αίσθημα του θερμού, μπορεί να πάθετε έγκαυμα χωρίς να το καταλάβετε έγκαιρα.
• Τα παπούτσια σας πρέπει να μην είναι κατασκευασμένα από σκληρό δέρμα. Τα παπούτσια αυτά μπορεί να σας “χτυπήσουν”, και στα σημεία αυτά μπορεί αργότερα να δημιουργηθούν έλκη.

Αντίθετα:

• Κονταίνετε τα νύχια σας με τις ειδικές λίμες νυχιών σε ευθεία γραμμή, ακριβώς στην άκρη του δακτύλου. Αφαιρείτε τους κάλους με ελαφρόπετρα ή ειδικές λίμες ή ξύστρες. Αν δεν βλέπετε καλά, θα πρέπει τη δουλειά αυτή να αναλάβει ένας ειδικός για την περιποίηση των ποδιών(ποδίατρος”), που πρέπει να ενημερωθεί ότι ο ασθενής πάσχει από διαβητική νευροπάθεια. Ρωτήστε το γιατρό σας πού λειτουργούν ιατρεία “διαβητικού ποδιού”.
• Για να γίνονται έγκαιρα αντιληπτοί οι τραυματισμοί πρέπει καθημερινά να παρατηρείτε προσεκτικά τα πόδια σας. Τα πέλματά σας μπορείτε να τα βλέπετε στον καθρέφτη.
• Πλένετε τα πόδια σας καθημερινά, αλλά ελέγχετε πρωτύτερα τη θερμοκρασία του νερού με ένα θερμόμετρο. Το νερό δεν θα πρέπει να είναι πιο ζεστό από 30^οC. Μετά το πλύσιμο θα πρέπει να στεγνώνετε πολύ καλά τα πόδια σας ιδιαιτέρως ανάμεσα στα δάκτυλα. Αν το δέρμα των ποδιών σας είναι τραχύ και ξηρό, μετά το στέγνωμα μπορείτε να βάζετε μια λιπαντική κρέμα, όχι όμως και ανάμεσα στα δάκτυλα, όπου συχνά – συχνότερα στα άτομα με διαβήτη -αναπτύσσονται μυκητιάσεις.
• Αν τα πόδια σας τα αισθάνεστε “κρύα”, μπορείτε να φοράτε μάλλινες κάλτσες ακόμη και στο κρεβάτι. Στα κρύα πόδια μπορεί επίσης να βοηθήσει η γυμναστική των ποδιών.

Διαβητική νευροπάθεια και περιφερική αρτηριοπάθειαΤα διαβητικά έλκη των ποδιών είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού νευροπάθειας, περιφερικής αρτηριοπάθειας και της μειωμένης στο διαβήτη άμυνας κατά των λοιμώξεων. Γιαυτό, αν, παρόλες της προφυλάξεις, συμβεί να τραυματιστείτε στα πόδια, θα πρέπει άμεσα να καθαρίσετε, να απολυμάνετε τοπικά και να κλείσετε το τραύμα με αποστειρωμένη γάζα. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να έχετε πάντοτε μαζί σας, ιδίως σε ταξίδια, αποστειρωμένες γάζες, επιδέσμους και ένα τοπικό αντισηπτικό. Αν το τραύμα φλεγμαίνει, θα πρέπει να αναζητήσετε αμέσως ιατρική βοήθεια, γιατί είναι πιθανό να έχει μολυνθεί από κάποιο μικρόβιο. Στο γιατρό θα πρέπει να επιδεικνύονται και τα κάπως μεγαλύτερα ή βαθειά τραύματα. Σε εγκατεστημένες διαταραχές της αισθητικότητας στα πόδια, τα τραύματα που επουλώνονται δύσκολα απαιτούν απόλυτη ακινησία και παραμονή στο κρεβάτι.

Το έλκος που δεν αντιμετωπίζεται έγκαιρα επεκτείνεται σε έκταση και βάθος και μολύνεται εύκολα. Αν καταλήξει σε νέκρωση, δεν είναι πλέον δυνατή η ίαση με περιποίηση και φάρμακα.

Γιαυτό πρέπει το άτομο με διαβήτη να συνειδητοποιήσει ότι όλα τα διαβητικά έλκη μπορούν να αντιμετωπισθούν με επιτυχία, πρέπει όμως να υπάρξει έγκαιρη φροντίδα από ειδικούς.

Πολλοί ακρωτηριασμοί συμβαίνουν δυστυχώς ακόμη και σήμερα, επειδή η αντιμετώπιση ήταν καθυστερημένη.

Βοηθήματα στη θεραπεία των διαταραχών της αιματικής κυκλοφορίας (κρύα πόδια):

1. Μην καπνίζετε καπνό και οποιαδήποτε μορφή του. Ο καπνός συστέλλει τα αγγεία του αίματος και έτσι μειώνει την κυκλοφορία .
2. Κρατηθείτε ζεστοί. Φοράτε ζεστές κάλτσες και άλλα ρούχα. Το κρύο συστέλλει τα αγγεία του αίματος και μειώνει την κυκλοφορία.
3. Μην φοράτε κορσέδες που πιέζουν τα αγγεία του αίματος και μειώνουν τη ροή του.
4. Μην κάθεστε με τα πόδια σταυρωμένα. Αυτό μπορεί να πιέζει τις αρτηρίες των ποδιών και να εμποδίζει την παροχή αίματος στα πόδια.
5. Εάν το βάρος των σκεπασμάτων του κρεβατιού ενοχλεί, βάλτε ένα μαξιλάρι κάτω από τα σκεπάσματα στα πόδια του κρεβατιού,
6. Μην εφαρμόζετε κανενός είδος φαρμακευτικά προϊόντα στα πόδια σας χωρίς τη συμβουλή γιατρού. Κάποια φάρμακα είναι πολύ ισχυρά για τα πόδια με κακή κυκλοφορία.
7. Μην βάζετε ζεστό νερό, θερμοφόρες ή ηλεκτρικές κουβέρτες χωρίς τη συμβουλή γιατρού. Ακόμα και η μέτρια θερμότητα μπορεί να προξενήσει βλάβη αν η κυκλοφορία είναι κακή.
8. Εάν τα πόδια είναι υγρά (ιδρωμένα) ή ο ασθενής έχει τάση να αναπτύξει “το πόδι του αθλητή”, θα πρέπει να χρησιμοποιείται προφυλακτικά μία σκόνη στα πόδια, στα παπούτσια και στις κάλτσες κάθε ημέρα. Αλλάζετε παπούτσια και κάλτσες κάθε ημέρα ή και συχνότερα.

Θεραπεία των εκδορών του δέρματος:

1. Οι σωστές πρώτες βοήθειες έχουν πολύ μεγάλη σημασία ακόμα και στους πιο ελαφρούς τραυματισμούς. Συμβουλευθείτε αμέσως έναν γιατρό για τυχόν ερυθρότητα, φουσκάλες, πόνο ή οίδημα. Οποιαδήποτε ρήξη του δέρματος μπορεί να δημιουργήσει έλκος ή γάγγραινα εκτός και αν αντιμετωπισθεί με σωστή αγωγή γιατρού.
2. Η δερματομυκητίαση (πόδι του αθλητή) που αρχίζει με απολέπιση και κνησμό μεταξύ των δακτύλων ή αποχρωματισμό ή πάχυνση των νυχιών των ποδιών θα πρέπει να αντιμετωπίζεται άμεσα από γιατρό ή ποδίατρο.
3. Αποφύγετε τα δυνατά αντισηπτικά που δημιουργούν ερεθισμούς όπως το βάμμα ιωδίου.
4. Μετά από τραυματισμό, καλύψτε αμέσως με αποστειρωμένη γάζα που μπορείτε να προμηθευθείτε από τα φαρμακεία. Εάν χρειάζεται να κολλήσετε τη γάζα χρησιμοποιείστε μόνο ταινία λεπτού χαρτιού ή ταινία κυτταρίνης πάνω στο δέρμα.
5. Σηκώστε το πόδι ψηλά για όσο περισσότερο καιρό μπορείτε μέχρι να αποκατασταθεί το τραύμα και αποφύγετε να χρησιμοποιείτε το τραυματισμένο πόδι.

Θεραπεία των κάλων:

1. Οι κάλοι οφείλονται στην τριβή και την πίεση, συχνότερα από παπούτσια και καλσόν που δεν εφαρμόζουν καλά. Φοράτε παπούτσια με καλή εφαρμογή που δεν προκαλούν τριβή ή πίεση.
2. Για να αφαιρέσετε τους κάλους, βυθίστε τα πόδια σας σε χλιαρό (όχι ζεστό) νερό, με μαλακό σαπούνι για περίπου 10 λεπτά και ύστερα αφαιρέστε τους περιττούς ιστούς με πετσέτα ή λίμα. Μην τους τραβάτε. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ερεθίσετε το δέρμα.
3. Μην κόβετε τους κάλους. Εάν χρειάζεται φροντίδα, καλύτερα να επισκεφθείτε έναν ποδίατρο.
4. Αποφύγετε το σχηματισμό κάλων κάτω από τη φτέρνα του ποδιού με άσκηση, κάμπτωντας και τεντώνοντας τα δάκτυλα αρκετές φορές μέσα στην ημέρα, τελειώνοντας κάθε βήμα στα δάκτυλα και όχι στη φτέρνα του ποδιού και φορώντας παπούτσια που δεν είναι πολύ κοντά και δεν έχουν ψηλά τακούνια.

Υγιεινή των ποδιών:

1. Πλένετε τα πόδια σας καθημερινά με σαπούνι και χλιαρό νερό. Στεγνώνετε σχολαστικά την περιοχή ανάμεσα στα δάκτυλα με πίεση. Μην τρίβετε απότομα, καθώς έτσι μπορεί να τραυματίσετε το ευαίσθητο δέρμα.
2. Όταν τα πόδια σας έχουν στεγνώσει καλά, τρίψτε τα με φυτικό λάδι για να παραμείνουν μαλακά, να προληφθεί η υπερβολική τριβή, να κάνετε απολέπιση και να προλάβετε ώστε να αποφύγετε την ευαισθησία στα πόδια.
3. Εάν τα πόδια σας γίνουν πολύ μαλακά και ευαίσθητα, τρίβετε τα με οινόπνευμα μία φορά την εβδομάδα.
4. Όταν τρίβετε τα πόδια σας, να τρίβετε πάντα προς τα επάνω από τις άκρες των δακτύλων.

Πηγή: Current Medical Diagnosis and Treatment 2001