Τα πρόσφατα διαγνωστικά κριτήρια που έχουν θεσπιστεί για τη διάγνωση του σακχαρώδους διαβήτη σύμφωνα με την Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρία (American Diabetes Association) είναι τα ακόλουθα:
Τιμή γλυκόζης (σακχάρου) νηστείας ≥126mg/dl (≥7,0 mmol/l)
Με τον όρο γλυκόζη νηστείας εννοούμε την τιμή της γλυκόζης που λαμβάνεται μετά από 8 τουλάχιστον ώρες ολονύχτιας αποχής από την πρόσληψη τροφής.
ή
Τιμή γλυκόζης 2 ώρες μετά από φόρτιση με 75g γλυκόζης από του στόματος (καμπύλη σακχάρου) ≥200mg/dl (≥11,1mmol/l)
Η συγκεκριμένη εξέταση πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και απαιτεί τριήμερη προετοιμασία, με διαιτολόγιο πλούσιο σε υδατάνθρακες και λήψη από του στόματος 75 γραμμαρίων άνυδρης γλυκόζης διαλυμένης σε νερό και μέτρηση των επίπεδων του σακχάρου στο αίμα διαδοχικά ανά ώρα, τις επόμενες 2 ώρες.
ή
Τιμή γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης* (HbA1c) ≥6,5% (≥48 mmol/mol)
Η μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης πρέπει να γίνεται με τη μέθοδο αναφοράς που χρησιμοποιήθηκε στη μελέτη DCCT, να είναι πιστοποιημένη από το Εθνικό Πρόγραμμα Τυποποίησης της Γλυκοζυλιωμένης Αιμοσφαιρίνης (National Glycohemoglobin Standardization Program - NGSP) και το εργαστήριο που την εκτελεί είναι επίσης πιστοποιημένο από το NGSP.
ή
Παρουσία των κλασικών συμπτωμάτων¤ του διαβήτη ή διαβητικής κετοξέωσης ή υπερωσμωτικού υπεργλυκαιμικού μη κετωτικού κώματος και τιμή γλυκόζης σε οποιαδήποτε στιγμή μέτρησης (τυχαία μέτρηση¤) ≥200mg/dl (≥11,1mmol/l).
¤Με τον όρο τυχαία μέτρηση γλυκόζης εννοούμε την μέτρηση που γίνεται οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας και ανεξάρτητα από την ώρα λήψης του φαγητού, ενώ σαν κλασικά συμπτώματα του σακχαρώδη διαβήτη αναφέρονται η πολυουρία, η πολυδιψία, η πολυφαγία και η ανεξήγητη απώλεια σωματικού βάρους.
Σε περίπτωση απουσίας ή αμφιβολίας της υπεργλυκαιμίας, τα διαγνωστικά κριτήρια (HbA1c και τιμή σακχάρου 2 ώρες μετά από φόρτιση) πρέπει να επιβεβαιώνονται με επαναλαμβανόμενες μετρήσεις.
*Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία συνιστά με επιφύλαξη τη χρησιμοποίηση της HbA1c, ως μέθοδο διάγνωσης του σακχαρώδη διαβήτη στην Ελλάδα, διότι δεν υπάρχει διαδικασία πιστοποίησης των εργαστηρίων της χώρας, ώστε τα αποτελέσματά τους να είναι συγκρίσιμα με τη θεσπισμένη μέθοδο αναφοράς και επιπλέον, η διάγνωση του διαβήτη δε μπορεί να βασιστεί στα επίπεδα της HbA1c σε ασθενείς με διάφορες μορφές αναιμίας ή σε άτομα με αιμοσφαιρινοπάθειες (ετεροζυγώτες - ομοζυγώτες), αιμολυτική αναιμία και άλλες καταστάσεις (π.χ κύηση στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο, ανεπάρκεια της αφυδρογονάσης 6-φωσφορικής γλυκόζης, αιμοκάθαρση, πρόσφατη απώλεια ή μετάγγιση αίματος, θεραπεία με ερυθροποιητίνη),συχνές στην Ελλάδα και επισημαίνει ότι τιμές HbA1c <6,5% δεν αποκλείουν την ύπαρξη σακχαρώδη διαβήτη.
Διάγνωση διαταραχών του μεταβολισμού των υδατανθράκων
Η γλυκόζη πλάσματος είναι μια συνεχής μεταβλητή, και τα διαχωριστικά όρια για τον ορισμό των παθολογικών τιμών γλυκόζης καθορίζονται με βάση επιδημιολογικά δεδομένα και κλινικές παρατηρήσεις. Μεταξύ των τιμών της γλυκόζης που οριοθετούν τη φυσιολογική ανοχή στη γλυκόζη (Normal Glucose Tolerance - NGT) και τον σακχαρώδη διαβήτη, παραμένει μια περιοχή τιμών γλυκόζης που χαρακτηρίζει ενδιάμεσες καταστάσεις, οι οποίες δεν θεωρούνται μεν «νόσος», συνδυάζονται όμως με αυξημένο κίνδυνο εξέλιξης προς σακχαρώδη διαβήτη, πιθανόν δε και εμφάνισης καρδιαγγειακών βλαβών.
Με βάση την τιμή γλυκόζης νηστείας προσδιορίζεται η ενδιάμεση κατάσταση της διαταραγμένης γλυκόζης νηστείας (Impaired Fasting Glucose - IFG) και με βάση την τιμή γλυκόζης δύο ωρών κατά την δοκιμασία φόρτισης με 75g γλυκόζης από του στόματος, προσδιορίζεται η ενδιάμεση κατάσταση της διαταραγμένης ανοχής στη γλυκόζη (Impaired Glucose Tolerance - IGT).
- Διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας (Impaired Fasting Glucose - IFG) = γλυκόζη πλάσματος νηστείας 100-125 mg/dL (η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Διαβήτη (EASD) θέτει τα όρια μεταξύ 110-125 mg/dL).
- Διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (Impaired Glucose Tolerance - IGT) = γλυκόζη πλάσματος 2 ωρών (κατά τη δοκιμασία φόρτισης με γλυκόζη 75g) 140-199 mg/dL
Οι δύο αυτές κατηγορίες διαταραχών χαρακτηρίζονται, ως «προδιαβήτης» (καταδεικνύοντας τον αυξημένο κίνδυνο των ατόμων αυτών να αναπτύξουν σακχαρώδη διαβήτη στο μέλλον) ή ως «διαταραγμένη ομοιοστασία της γλυκόζης» και μπορεί να συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο.
Ο όρος «προδιαβήτης» είναι ίσως άστοχος και παραπλανητικός, διότι υπονοεί ότι τα άτομα αυτά βρίσκονται σε ένα πρόδρομο στάδιο πριν από την ανάπτυξη του σακχαρώδη διαβήτη. Δεν είναι βέβαιο όμως ότι όλα τα άτομα με διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας ή και διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη θα αναπτύξουν σακχαρώδη διαβήτη στο μέλλον. Ο κίνδυνος εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη για τα άτομα αυτά θεωρείται περίπου ισοδύναμος (με μικρή υπεροχή της διαταραγμένης ανοχής στη γλυκόζη (IGT) και υπολογίζεται περίπου σε 25%-30% στα επόμενα 3-5 έτη.
Ο κίνδυνος γι’ αυτούς που έχουν και τις δύο καταστάσεις (τόσο της διαταραγμένης γλυκόζης νηστείας (IFG) όσο και της διαταραγμένης ανοχής στη γλυκόζη (IGT) θεωρείται περισσότερο αυξημένος (περίπου 50% σε 5 έτη). Τα άτομα με επιπρόσθετους παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη σακχαρώδη διαβήτη (όπως παχυσαρκία και οικογενειακό ιστορικό σακχαρώδη διαβήτη) έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Γενικά πάντως, όσο μεγαλύτερες είναι οι τιμές γλυκόζης προς τα ανώτερα όρια της κλίμακας (δηλαδή όσο πιο κοντά στα 126 mg/dL είναι η τιμή γλυκόζης νηστείας για τους έχοντες διαταραγμένη γλυκόζη νηστείας (IFG) και όσο πιο κοντά στα 200 mg/dL στη 2ωρη φόρτιση κατά την δοκιμασία φόρτισης με 75g γλυκόζης από του στόματος, για τους έχοντες διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (IGT), τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος ανάπτυξης σακχαρώδη διαβήτη στο μέλλον.
Τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1c) για τη διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη, υπό την προϋπόθεση ότι η μέτρηση γίνεται με μέθοδο αναφοράς πιστοποιημένη από το Εθνικό Πρόγραμμα Τυποποίησης της Γλυκοζυλιωμένης Αιμοσφαιρίνης (National Glycohemoglobin Standardization Program - NGSP).
- Ως διαγνωστική τιμή για τον σακχαρώδη διαβήτη καθορίστηκε τιμή HbA1c ≥6,5%.
- Τιμές HbA1c 5,7%-6,4% θεωρείται ότι συνδυάζονται με αυξημένο κίνδυνο εξέλιξης σε σακχαρώδη διαβήτη (δηλαδή θεωρήθηκαν ισοδύναμες με «προδιαβήτη»).
Η αξία της HbA1c για τη διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη και ιδίως του «προδιαβήτη» δεν έχει καθιερωθεί διεθνώς. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Διαβήτη δεν έχουν ενστερνιστεί την άποψη για χρήση της HbA1c ως κριτήριο διάγνωσης προδιαβήτη. Αναμένονται περισσότερες μελέτες στο θέμα αυτό. Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία δεν συνιστά τη χρησιμοποίηση της HbA1c ως μέθοδο διάγνωσης του προδιαβήτη προς το παρόν στην Ελλάδα, αλλά εμμένει στη χρήση της τιμής γλυκόζης πλάσματος (νηστείας ή με δοκιμασία φόρτισης με 75g γλυκόζης από του στόματος) για τον σκοπό αυτό.
Πηγή:
- American Diabetes Association - Standards of medical care in diabetes 2020
- Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία - Κατευθυντήριες οδηγίες για τη διαχείριση του διαβητικού ασθενούς 2020